Blog da Comisión Cultural MARTÍN SARMIENTO de Vilafranca para a potenciación do uso do galego nos centros do ensino no Bierzo e a promoción dos Intercambios escolares Bierzo-Galicia.
A Comisión Cultural Martín Sarmiento e a Concellalía de Cultura do Concello de Vilafranca do Bierzo á hora de relanzar estas xornadas intentan incidir na relación que mantén Sarmiento coa nosa comarca, non só polo mero feito de ter nacido na vila do Burbia, senón pola impronta que a súa obra ten en fenómenos como o do Rexurdimento do galego e do seu cultivo literario no Bierzo. Por iso aparece ao pé de Sarmiento outro autor como Antonio Fdez. Morales, do que vimos de celebrar o 150 aniversario da publicación dos seus "Ensayos poéticos en dialecto berciano" que reciben unha forte influencia da obra de Sarmiento titulada "Coloquio dos 24 galegos rústicos" composto en 1746.
Este ano facémonos eco tamén doutro aniversario, o do décimo curso escolar no que está presente nos centros docentes do Bierzo o ?Programa de Promoción do Galego?. Por este motivo imos darlles protagonismo nestas xornadas aos centos de alumnos/as, as máis de mil familias que escolleron voluntariamente esta materia á hora de matricularse tanto en Primaria como na ESO ou Bacharelato, celebrar os bos resultados que está tendo e o éxito do programa tamén co profesorado e, por suposto, co conxunto dos centros nos que se imparte. O alumnado de Vilafranca, do resto do Bierzo e mesmo de Pontevedra exporán as liñas básicas dos traballos que está realizando para os INTERCAMBIOS ESCOLARES "MARTÍN SARMIENTO 2012?.
Este ano ademais inauguramos o ITINERARIO SARMIENTO, incorporando á oferta turística e patrimonial de Vilafranca do Bierzo, este percorrido multidisciplinar e moi singular polo núcleo urbano e os seus arredores, á imitación do ?modus opperandi? do propio Sarmiento nas súas viaxes.
PROGRAMA DE ACTOS
Venres 9 de marzo: Teatro de Vilafranca
11h: INAUGURACIÓN: Intervención da Alcaldesa e o Concelleiro de Cultura. CHARLAS: SARMIENTO E O BIERZO
-Sarmiento e o Bierzo,
por Héctor Silveiro, coordinador da Comisión Cultural Martín Sarmiento e membro correspondente da RAG.
-De Sarmiento a Morales,
por Anxo Angueira, catedrático de Lit. Galega da Universidade de Vigo, escritor e recitador recoñecido.
12h. EXPOSICIÓN TRABALLOS DOS INTERCAMBIOS ESCOLARES:
?De Sarmiento a Morales, na procura da identidade?
-Centros de Primaria e IES do Bierzo e Pontevedra: (powerpoint)
Os centros participantes nos INTERCAMBIOS ESCOLARES MARTÍN SARMIENTO 2012:
CEIP e IES do BIERZO
CEIP S. Lorenzo de Brindis (Vilafranca)
CEIP V. García Yebra (Ponferrada)
CEIP Compostila, (Ponferrada)
CPEIP Divina Pastora (Vilafranca)
CRA Jimena Muñiz (Corullón)
CEIP Jesús Maestro, (Cuatroventos)
CEIP San Ildefonso, (Camponaraia)
CRA Toral de Merayo,
CEIP M.L.Ucieda (Toral dos Vados)
CRA Carucedo
CRA Ponte de Domingo Flórez.
CEIP Virgen del Carmen,(Placa)
CEIP V. de la Quinta Angustia (Cacabelos).
IES Bergidum Flavium (Cacabelos)
IES Europa (Ponferrada)
IES Padre Sarmiento (Vilafranca)
IES Virgen de la Encina (Ponferrada)
Centros de Galicia:
*Estes traballos froito do intercambio con centros de Pontevedra. Os centros son CPR San Narciso de Marín e IES Valle Inclán de Pontevedra.
13h. CLAUSURA: Coa intervención do director do IES Padre Sarmiento como un dos centros participantes e das autoridades educativas presentes da Comunidades autónomas de Galicia e de Castela e León. Entrega de Diplomas aos participantes.
Sábado 10 de marzo.
11h. ITINERARIO SARMIENTO
O Itinerario SARMIENTO é unha iniciativa de promoción e reivindicación patrimonial da vila natal de Martín Sarmiento a través dos lugares que están estreitamente relacionados coa vida e coa obra do sabio ilustrado. Seguindo o seu lema ?sapere aude?: ?atrévete a saber? realizaremos un percorrrido por VILAFRANCA DO BIERZO e a súa contorna. Será unha posta en común de distintos estudosos locais de campos como a Natureza, a Historia e a Cultura tradicional e do que poden participar veciños e visitantes desta vila na que a primavera comeza un 9 de marzo.
O Itinerario comezará ás 11 horas na Alameda ao pé do busto de Sarmiento realizado por A. Nogueira.
Organiza este itinerario a Comisión Cultural ?MARTÍN SARMIENTO? Colaboran: Asociación ?BARANTÉS?, Asociación ?A MORTEIRA? e Aso. Cultural ?BURVAL? e a Oficina de Turismo Local.
As IV XORNADAS "MARTÍN SARMIENTO" veñen de ser convocadas pola Comisión Cultural Martín Sarmiento de Vilafranca do Bierzo que conta ademais para a organización das mesmas coa implicación da Concellalía de Cultura desta mesma vila na que un 9 de marzo de 1695 nacera o erudito ilustrado e Pai das Letras Galegas.
Nesta ocasión o longo lema que rexirá as mesmas consta dun título xenérico: Sarmiento no Bierzo, ao que acompaña o subtítulo: De Sarmiento a Morales na procura da identidade. A intención da Comisión Cultural e da Concellalía de Cultura á hora de relanzar estas xornadas volve a insistir na relación que mantén Sarmiento coa nosa comarca, non só polo mero feito de ter nacido na vila do Burbia, senón pola impronta que a súa obra ten en fenómenos como o do Rexurdimento do galego e do seu cultivo literario no Bierzo. Por iso aparece nesta ocasión ao pé de Sarmiento outro autor como Antonio Fernández Morales, do que vimos de celebrar o 150 aniversario da publicación dos seus "Ensayos poéticos en dialecto berciano" que reciben unha forte influencia tanto na forma como nos contidos da obra de Sarmiento titulada "Coloquio dos 24 galegos rústicos",composto en 1200 coplas que escribiu en 1746.
Este ano quixemos tamén facernos eco doutro senlleiro aniversario. Trátase do décimo curso escolar no que está presente nos centros docentes do Bierzo o denominado Programa de Promoción do Galego. Por este motivo imos darlles protagonismo nestas xornadas aos centos de alumnos/as, as máis de mil familias que escolleron voluntariamente esta materia á hora de matricularse tanto en Primaria como na ESO ou Bacharelato, celebrar os bos resultados que está tendo e o éxito do programa tamén co profesorado que o fixo e o fai posible e por suposto co conxunto dos centros nos que se imparte pola dificultades que esta incorporación presenta e como se van superando. O alumnado de Vilafranca, do resto do Bierzo e mesmo de Pontevedra está preparando xa unha serie de propostas didácticas que servirán como fío condutor dos INTERCAMBIOS ESCOLARES "MARTÍN SARMIENTO" deste curso seguindo o camín das ediciois pasadas e que nesta ocasión amplíanse considerablemente no tocante tanto ao número de centros invitados a participar como no volume de traballos que se esperan reunir. Precisamente o próximo 9 de marzo está programado un acto no Teatro de Vilafranca que servirá de posta en común, concluído o período de elaboración e de dar paso a súa difusión na rede.
Facendo balanzo do ano 2011 como un ano con moi boas perspectivas para o ensino de galego nos centros educativos do Bierzo porque segue aumentando no presente curso académico 2011-12 a matrícula de alumnos de galego nas escolas e institutos do Bierzo, medrou a matrícula en case todos os centros onde se imparte esta materia optativa. Tamén hai que dicir que naqueles outros nos que se mantén estable o número de matriculados, como o IES Padre Sarmiento de Vilafranca o galego goza de boa saúde como demostra o feito de nas probas do CELGA, o Certificado de Lingua Galega oficiais que convocou a Xunta Galicia no Bierzo foron superadas con moi boa nota, mesmo no nivel 4, destacando os alumnos deste instituto da vila do Burbia.
Sabemos que poden e deben superarse na implantación deste programa, carencias e deficiencias detectadas e denunciadas ao longo destes dez anos, as relacionadas co proceso da xestión de matricula melloraron considerablemente neste ano, pero seguen sen ser satisfactorios procesos de información a pais e a alumnos ao depender en gran medida dos propios centros, ás veces das súas directivas e non optar polas recomendaciois que se veñen facendo desde as máis diversas instancias ( Academia Galega, Procurador do Común de Castilla y León, profesorado e colectivos culturais) que demandan unha información obxectiva promovida desde a administración educativa ( carteis, dípticos e charlas de promoción do programa).
Este ano coincidindo co 150 aniversario da publicación dos ?Ensayos poéticos en dialecto berciano? de Antonio Fernández Morales ademais de presentarse un Caderno de Propostas didácticas titulado ?O Rexurdimento do Galego no Bierzo? centrado na difusión, estudo e actividades didácticas sobre este autor destinado a distintos niveis da ensinanza, homenaxeouse ao poeta con motivo da celebración da 6ª Escola Permanente ?Fermín Penzol? que organiza a Universidade de Vigo e na que participaron diversos estudosos da vida e da obra de Morales e da fala galega do Bierzo. Precisamente na clausura deste evento celebrado no mes de outubro, realizouse o estreo dunha composición musical para banda e coro que baixo o título de Cantigas bercianas está baseada en tres poemas de Fernández Morales dedicados a Vilafranca, Cacabelos e Ponferrada que foi gravada para ser editado un DVD que neste últimos días do ano 2011 saíu á venda.Un fermoso agasallo para estas datas e co que comezar o ano 2012 co desexo que siga gozando o galego no Bierzo de boa saúde.
Esta fin de semana pasada celebrouse en Cacabelos e Ponferrada a 6ª Escola permanente Fermín Penzol que organizou a Universidade de Vigo coa colaboración da Xunta de Galicia e diversos concellos e entidades do Bierzo.
Tiveron especial relevancia porque os distintos ponentes foron desvelando interesantes novidades para o estudo tanto da vida como da obra de Morales. Ademais houbo ponencias dedicadas ao galego do Bierzo e a súa relación co galego estándar, sobre a lexislación e os dereitos lingüísticos dos bercianos, sobre a aplicación da obra de Morales en terreos como a ecoloxía e a biocultura ou a elaboración de propostas didácticas sobre os "Ensaios poéticos en dialecto berciano" para os máis de 1000 alumnos do galego no Bierzo.
Un capítulo moi emotivo foron tamén a colocación dunha placa na casa de Cacabelos onde vivíu longas tempadas e morreu Antonio Fernández Morales ou a estrea dunha obra para Banda e coros sobre textos dos poemas dedicados a Vilafranca , a Ponferrada e Cacabelos do noso poeta, así como tamén a xa tradicional ofrenda no cemiterio da Edrada ao pé da tumba do autor dos versos máis fermosos que se compuxeron á terra berciana e ás súas xentes en galego do Bierzo.
Invitamos a que botedes unha ollada á reportaxe fotográfica destes actos que aparece no blog Antonio Fernández Morales, o cantor do Bierzo
Este ano a poucos días de comezar o curso escolar 2011-12 convócase a 6ª ESCOLA FERMÍN PENZOL no Bierzo que desenvolverá unha edición monográfica en homenaxe a Antonio Fernández Morales ao cumprirse os 150 anos da publicación do seu libro "Ensayos poéticos en dialecto berciano"
Para todos os interesados e curiosos que queiran saber os actos programados e os títulos das distintas ponencias que se van presentar, mesmo o escenario onde vai ter lugar o gran estreo da obra coral composta especialmente para este evento sobre certos poemas de Fernández Morales,poderá consultar o programa completo nas seguintes direciois:
Informe de urxencia sobre o Programa de Promoción do Galego nos centros de ensinanza do Bierzo
Un informe que foi enviado á Administración Educativa nestes días nos que están realizándose as matrículas para o curso 2011/2012 que será o décimo no que se imparta de xeito optativo gaelgo nos centros docentes do Bierzo. Unha nota de prensa enviada por Héctor M. Silveiro Fernández, como académico correspondente da Real Academia Galega, que reproducimos a continuación explicaba os obxectivos e contidos deste informe:
"Redactamos este informe de urxencia antes de que comece o que será o décimo ano de aplicación exitosa do Programa para a Promoción do Idioma Galego nos centros do Bierzo. A intención que nos move é a de superar os defectos, dinámicas que se veñen repetindo e denunciando, a pesar de chegar a ter 1000 alumnos/as matriculados. O Informe invita a pensar nunha revisión que garanta unha mellora substancial, en sintonía con outras denuncias aparecidas nestes días e por coherencia con outras propostas de mellora que temos enviado en anteriores cursos dirixíndose ás autoridades educativas tanto de Castilla y León como de Galicia.
O desenvolvemento natural do Programa cremos que ten hoxe tres grandes atrancos para medrar e asentarse firmemente na nosa comarca:
1) A falta de información obxectiva que chegue realmente a totalidade dos alumnos/as bercianos sobre o dereito a matricularse e os beneficios de cursar a optativa de galego.
2) A oposición de certos cargos directivos que veñen estando dispostos a boicotear o seu avance nas denominadas charlas informativas das ofertas educativas e/ou no proceso de matrícula nos centros de ensinanza.
3) A pasividade das administracións educativas tanto de Castilla y León, como de Galicia que lonxe de corrixir estes defectos permiten que se repitan curso tras curso crendo tensións innecesarias.
Pola contra e por fortuna, este Programa conta con dous grandes aliados:
1) A cidadanía berciana que soubo captar as vantaxes que ten para o futuro dos seus fillos e fillas, esas máis de 1000 familias sensibles a este enriquecemento que supón esta optativa e que apoian o programa a día de hoxe.
2) Os propios profesores de galego comprometidos co seu desenvolvemento, a súa divulgación e bo resultado do mesmo.
Unha das cuestións máis urxentes a solucionar sería polo tanto que non se impida de ningún xeito exercer por activa ou por pasiva un dereito a cidadáns que deberían estar obxectivamente informados e deberían estar libres á vez de dirixismos totalmente arbitrarios como vimos apuntando.
Tres son as actuacións de urxencia que propoñemos e detallamos no informe:
1) UNHA IMPLICACIÓN REAL DA ADMINISTRACIÓN EDUCATIVA NO DESENVOLVEMENTO DO PROGRAMA.
Que se dea un novo impulso ao Programa coa incorporación de novos centros ao mesmo e que se organicen reunións cos pais e nais dos alumnos destes centros bercianos onde aínda non se imparte para informarlles do contido e as vantaxes que supón cursar este Programa. Que ditas reunións poidan ser organizadas polos profesores do Programa avalados para tal fin pola Administración Educativa, xa que estes poden aclararlles moitas das dúbidas referidas aos aspectos máis prácticos e estritamente docentes do mesmo.
2) UNHA CAMPAÑA DE INFORMACIÓN DO PROGRAMA PROMOVIDA DESDE A ADMINISTRACIÓN EDUCATIVA
Toda a comunidade escolar berciana ten dereito á información adecuada e efectiva sobre a oferta educativa da materia do idioma galego nos seus centros educativos. Esta campaña institucional debería constar de publicidade nos medios de comunicación (prensa, televisión, radio e internet), cartelería específica nos colexios e institutos, e folletos de reparto individualizado entre o alumnado e as súas familias. Neste sentido, recordamos que ante as denuncias sobre a falta de información do Programa unha Resolución do Procurador do Común de Castilla y León, de 12 de novembro de 2004, xa instaba ao ?incremento de la publicidad de la enseñanza de la lengua gallega a través de trípticos informativos, carteles y cualesquiera otros medios o instrumentos que se consideren oportunos?. Consideramos que a Consejería de Educación, sete anos despois, coincidindo co décimo ano do programa podería realizar esta actuación acorde co contido daquela resolución. Dita campaña podería ser sufragada a medias coa Secretaría Xeral de Política Lingüística da Xunta.
3) UN MODELO ÚNICO DE MATRÍCULA
Trátase de que a Consejería de Educación formalice a oferta de galego, cun modelo de matriculación uniforme para os centros escolares do Bierzo. Ademais incluiría información adicional sobre a titulación que adquiren os alumnos que cursan o programa, titulación oficial de Galicia (títulos CELGA) que se conseguirá ao final de cada nivel educativo superado. Trátase de que a Junta de Castilla y León garanta un currículo escolar no que o alumnado berciano que así o desexe poida escoller o galego na educación non universitaria.
Preséntanse ademais unha batería de propostas a poñer en marcha a curto prazo para ir solucionando outras eivas detectadas na implantación do Galego optativo nas aulas:
Un calendario de discusión e de dinamización do Programa para o curso 2011/12 na liña de crear unha materia optativa de lingua galega en todos os niveis educativos seguindo os criterios que establece a Carta Rexional das Linguas minoritarias de Europa; recuperación dos intercambios de centros galegos e bercianos, e un acto de celebración do Décimo curso da Promoción do galego no Bierzo, delimitación de garantías e programación do Profesorado de Galego así como crear unha estrutura permanente e o tempo precisos para vertebrar e coordinar aos docentes como grupo de traballo, seguimento da xestión dos títulos CELGA no Bierzo entre outras propostas.
Deste informe, do que esta nota é un breve resumo, ten coñecemento a propia Presidencia da Real Academia Galega, foi remitido ao órganos competentes da Consejería de Educación de Castilla y León tanto de Valladolid como de León, mesmo de Ponferrada, ademais da Secretaría Xeral de Política Lingüística da Consellaría de Educación da Xunta de Galicia coa vista posta no desenvolvemento pleno do potencial que este Programa presenta para a nosa comarca."
Os días 1, 2 e 3 de xullo reunironse en Vilafranca do Bierzo baixo o título Patrimonio natural do Bierzo: conservar o pasado para construír o futuro O curso de extensión Universitaria que coordinan as Universidades de León e Vigo conta coa colaboración e a iniciativa da asociación vilafranquina BURVAL.
O programa é o que segue:
DÍA 1 de Xullo
12:00 ? Entrega de documentación aos asistentes.
12:30 ? Inauguración do curso: Excmo. e Magnífico Sr. Rector da Universidade de Vigo. Excmo. y Magnífico Sr. Rector de la Universidadde León. Excma. Alcaldesa de Vilafranca do Bierzo
Presentación do Vídeo: Visita guiada ao Museo de Ciencias Naturais e Etnográfico dos PP. Paúles de Vilafranca do Bierzo (León). Josefina Garrido González e José Eduardo Nieto Santín.
16:30 ? Os materiales arqueolóxicos do Museo de Ciencias Naturales r etnográfico dos PP. Paúles de Vilafranca do Bierzo (León). Carlos Fernández Rodríguez ? Univ. de León
18:30 ? Plantas entre dous mundos; flora e vexetación do Bierzo. J. María Sánchez Fernández ? Univ. de Vigo
DÍA 2 de Xullo
9:30 ? Aproveitamento mineiro dos recursos xeolóxicos do Bierzo. Javier Taboada Castro ? Univ. de Vigo
11:45 ? Especies exóticas invasoras de invertebrados. Casos no Bierzo. Luis Felipe Valladares ? Univ. León
16:00 ? Carnívoros da montaña Cantábrica e do Bierzo. Métodos xerais de estudo. Benito Fuertes Marcos ? Univ. de León
18:15 ? O souto, cara a recuperación dunha paisaxe biocultural. Alfonso Fernández-Manso ? Univ. de León
DÍA 3 de Xullo
9:30 ? Proxecto Life Margal Ulla: conservando o mexillón de río, recuperando o río. María Paz Ondina Navarret ? Univ. Santiago de Compostela
11:45 ? Repercusión do cambio climático na vida cotiá. Salvador Fojón Polanco ? Univ. de A Coruña
15:00 ? Excursión ás Médulas [Patrimonio da Humanidade]. Clausura do curso.
O profesorado de Galego fixo chegar á prensa as seguintes denuncias sobre a falta de información e o dirixismo por parte dalgúns centros de Secundaria no proceso de matrícula que se abre e que intenta que o programa que ata o de agora foi un éxito se veña abaixo. Pódese ler no Bierzo dixital ou no Diario de León.
Queremos logo facernos eco destas denuncias e apoialas para evitar que alumnos/as futuros deste programa se deixen influenciar por tan pouco profesionais actuaciois de alguis equipos directivos docentes do Bierzo. O dereito que teñen a recibir clases de galego polo convenio acordado entre a Xunta de Galicia e a Junta de Castilla y León só aporta vantaxes e beneficios aos que o cursan en Secundaria como pode ser recibir unha titulación(CELGA)ao rematar a ESo que os diferenza dos que non se matriculen e que abre portas moi válidas no futuro laboral destes alumnos/as. A información sobre o programa debe estar ao alcance de todos os alumnos/as do Bierzo porque é un dereito que teñen, do que se poden beneficiar e do que non se debe obstaculizar o seu exercicio.
Ademais desta denuncia distintas entidades bercianas tamén denuncian unha situación de desinformación e manipulación.
Esta nota tivo ampla difusión na prensa escrita. Podes consultar o comunicado enteiro en bierzodiario ou en infobierzo, ademais doutra nota da Mesa pola Normalización Lingüística. A problemática ten repercusións mediáticas fóra da nosa comarca, tanto en León como en Galicia en distintos medios.
PRESENTACIÓN DO CADERNO DE TRABALLO ESCOLAR SOBRE FERNÁNDEZ MORALES
Ao celebrarse no ano 2011 o 150 aniversario da publicación dos ?Ensayos poéticos en dialecto berciano?(1861), a Asociación Cultural Escola de Gaitas de Vilafranca do Bierzo e máis a Comisión Cultural Martín Sarmiento presentan a primeira parte dun CADERNO de TRABALLO de propostas didácticas dirixidas a distintos niveis escolares (Primaria, a ESO e Bacharelato). Os contidos foron elaborados polo académico correspondente polo Bierzo da Academia Galega, Héctor M. Silveiro Fdez. Para a súa elaboración conta cunha axuda da Secretaría Xeral de Política Lingüística dependente da Consellaría de Educación da Xunta de Galicia.
As actividades previstas son as que seguen:
Luns 16 de maio
En Ponferrada:
- Ás 11 h. ROLDA DE PRENSA, para os medios de comunicación do Bierzo. En Vilafranca:
- Presentación nos centros educativos de Vilafranca, CEIP. S. Lorenzo de Brindis e IES. Padre Sarmiento, ao longo da xornada lectiva da mañá.
En Cacabelos:
- Ás 16,30 Presentación do Caderno e do Proxecto aos mestres e profesores de galego no Bierzo.
cidindo co Día das Letras .
Facendo balanzo do ano 2011 como un ano con moi boas perspectivas para o ensino de galego nos centros educativos do Bierzo porque segue aumentando no presente curso académico 2011-12 a matrícula de alumnos de galego nas escolas e institutos do Bierzo, medrou a matrícula en case todos os centros onde se imparte esta materia optativa. Tamén hai que dicir que naqueles outros nos que se mantén estable o número de matriculados, como o IES Padre Sarmiento de Vilafranca o galego goza de boa saúde como demostra o feito de nas probas do CELGA, o Certificado de Lingua Galega oficiais que convocou a Xunta Galicia no Bierzo foron superadas con moi boa nota, mesmo no nivel 4, destacando os alumnos deste instituto da vila do Burbia.
Este ano a poucos días de comezar o curso escolar 2011-12 convócase a 6ª ESCOLA FERMÍN PENZOL no Bierzo que desenvolverá unha edición monográfica en homenaxe a Antonio Fernández Morales ao cumprirse os 150 anos da publicación do seu libro "Ensayos poéticos en dialecto berciano"
Informe de urxencia sobre o Programa de Promoción do Galego nos centros de ensinanza do Bierzo
Os días 1, 2 e 3 de xullo reunironse en Vilafranca do Bierzo baixo o título 
O profesorado de Galego fixo chegar á prensa as seguintes 
Con motivo do Día das Letras Galegas do 2011