| Blog da Comisión Cultural MARTÍN SARMIENTO de Vilafranca para a potenciación do uso do galego nos centros do ensino no Bierzo e a promoción dos Intercambios escolares Bierzo-Galicia. |
|
|
| O meu perfil |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| CURIOSEANDO NA TOPONIMIA COMO SARMIENTO |
|
 Toponimia, ou dito doutro xeito, os nomes de lugar foron para o Padre Martín Sarmiento nas súas viaxes un dos seus centros de interese. Sarmiento foi un dos primeiros en preocuparse pola toponimia berciana. Ao seu paso polo Bierzo vémolo apuntando notas e facendo indagacións sobre topónimos como Trabadelo, Burbia ou Compostilla.
Burbia:
O seu nome procede da primeira poboación pola que pasa, Burbia, situada no norte da comarca do Bierzo, na provincia de León. Os afluentes do Burbia son o Valcarce e o Balboa.
Respecto á etimoloxía deste nome, a documentación é tan abundante desde o século VI que non é posible recollela toda. Algunhas das formas que aparecen son: ?Bumbae fontem, Buruia, Urbia e mesmo Burdua (como aparece no Codex Callistinus).
Manéndez Pidal di que provén de BURU ?montaña? e BIDE ?camiño?, polo que significaría ?camiño da montaña?.
P. Flórez di que se chama así por ser moi estreito.
Becerro de Bengoa di que deriva de URBIA e que significa ?dúas augas?.
Pero a palabra BURBIA parece que ten a mesma base que BULBULLITARE ?facer burbullas? , esta base está próxima á base celta WORM ?quente? (porque a auga quente fai burbullas).
Este río pasa por Vilafranca do Bierzo, a localidade máis importante pola que pasa e onde conta cunha praia fluvial, á parte de outros lugares onde a mocidade vai bañarse e que ten nomes tan significativos como: pozo do sol, pozo do sapo ou pozo da moto (porque alí caeu alguén coa moto).
Río Cúa:
O nome deste río aparece citado moitas veces na documentación medieval, porque nas súas proximidades había numerosos mosteiros como o de Carracedelo, San Guillermo de Villanueva, S. Andrés de Espinareda, S. Pedro e S. Pablo de Orria.
A palabra Cúa está emparentada coa palabra portuguesa COA ?río?, que estuda Luis Chaves.
A súa etimoloxía podería ser CAUDA ?cola?. Existen outros termos románicos que Tamén poderían ser a orixe deste nome: CUDA ?muralla, trincheira? ou CUTA ?lugar oculto?.
A localidade máis importante pola que pasa este río é Cacabelos, situado entre Vilafranca e Ponferrada. Ten varios afluentes, pero quizais os dous máis importantes son o Ancares e o Anllares.
Trabadelo:
É unha pequena poboación situada ao Oeste do río Burbia, na comarca do Bierzo, ao lado de San Fiz do Seo, Parada de Souto, Pradela e Perexe.
A orixe deste nome parece remitir a TABULATUM, de onde se tería formado TABULADELO, e de aí Trabadelo, onde Martín sarmiento dí que hai as mellores "táboas"(terras de cultivo)do Valcarce. Testemúñase en León e en leonés como Tabuladielo.
Compostilla:
É un barrio pertencente a Ponferrada, capital do Bierzo, e está atravesada polo río Sil.
A orixe deste nome parece estar relacionada co topónimo Compostela. A Sarmiento lle chamara a atención en San Pedro de Montes a inscrición "ISTA PETRA FUIT CPOSTELLA", facendo constar a relación entre Compostilla e Compostela. O seu étimo parece que pode ser un derivado do verbo PONO, concretamente COMPOSITA. A partir de tal étimo formaríase un *Compostiella, que significaría ?casa ou vila linda, xeitosa?, acrecentada co sufixo ?ELLA que adozaría o nome e o faría amabilísimo. Polo tanto atopámonos ante un nome de lugar que foi nomeado de xeito meliorativo polo seu orgulloso propietario.
Corullón:
É unha poboación pequena situada preto de Cadafresnas, Dragonte, Horta, Hornixa e Vilafranca.
O nome procede da palabra latina CORULLU, que significa ?pico de serra?, máis o sufixo aumentativo, tendo en conta que está situado na aba da montaña.
Se temos en conta que ao seu lado se estende unha feraz e deliciosa veiga poderiamos pensar que o seu nome procede de CORULUS ?abeleira?.
O nome de Corullón podería proceder do nome que tiña un castro situado nesta vila, chamado San Sadurnin. Sarmiento di que "Curulium" aparece así en latín no becerro do Mosteiro de Samos que consulta e ademais deixa a cita de orónimos ( nomes dos montes) como o monte dos Mouriños que sitúa ao mediodía, sendo o máis alto e o máis perto de Vilela.
Beatriz Ares López (IES. Padre Sarmiento)
A TOPONIMIA de Marín: Elixio Rivas
O tamén erudito P. Elixio Rivas estudou os nomes de lugar ao igual que Sarmiento, publicando un libro titulado Toponimia de Marín no ano 1982. Cremos que pensa e actúa dun xeito moi semellante ao que Sarmiento facía cos topónimos. Deixemos pois falar a Elixio na súa introdución a este traballo:
?Os nomes de lugar supoñen ao home con todos os seus afáns, enfrontado a un anaco de terra. Ten que chamala por un nome para entenderse e ata para expresar as súas ideas e sentimentos, e non o fai por azar; será expresando as súas calidades físicas; sería reflectindo un momento histórico con el relacionado; sería dándolle o seu propio nome humano como documento de posesión?sempre existe unha razón suficiente. A partir de aí, haberá un diálogo continuo coa terra concreta, pronunciada pola palabra e aberta e acariñada pola man.?
? O estudoso da toponimia, ciencia dos nomes de lugar, ten que volver ao pasado, ás veces moi afastado, e facer revivir cada nome coas motivacións que lle deron principio. Isto supón penetrar na entraña do pobo para dar coa alma da palabra, coa semántica. Claro que hai que seguir un camiño, a fonética, pero esta, necesaria como é,non é mais que o externo. Ata pode que haxa que librarse de incongruencias aparentes polo paso do tempo. Fonética e semántica irán facendo a luz no afán por conectar a voz petrificada co presente.?
?E ciencia na que non podemos despegarnos do chan para evitar espellismos. E así tentar alumear, explorar o pasado. Tanto os acertos como as hipótesis se irán confirmando ou rectificando, en ningún caso, se o traballo está feito a conciencia, non será tempo perdido.?
Belén Diz Juncal(CPR. San Narciso)
|
|
|
|
|
| Deixa o teu comentario |
|
|
|
|
|
