Intimamente vinculadas ás festas pagás do son do solsticio de verán, a noite e a mañá do día de San Xoán están poboadas de lendas, de sortilexios, de encantamentos e de supersticións, toleradas, admitidas e celebradas polo mundo cristián, cativado pola súa beleza e o seu sentido simbólico. Damos dalgunhas delas unha breve síntese:

VÉSPERAS:

Baila, nena; baila nena;
Baila, nena, e ti galán
Pasade esta noite alegre,
Que é a noite de San Xoán.

Antes da posta de sol da tarde de San Xoán, o mozo ofrecerá á noiva namorada un feixe de plantas olorosas e de pétalos de flores: anís, romeu, o tomiño e, e rosas e caraveis, e flores de maceira, de pereiro e de pexegueiro, xunto con ramas de silveira. A ofrenda floral será colocada pola doncela agasallada ao lado de fóra da porta da súa casa e teraa alí ata a saída do sol da mañá do día de San Pedro. E as herbas terán extraordinarias virtudes taumatúrxicas no amor, nas viaxes e nos negocios, e serán marabillosos conxuros contra os meigallos, mal de ollo e os aires cativos? de mortos ou vivos, excomungados ou malos cristiáns.


LUME:

As cacharelas foron acendidas ás doce en punto da noite o día de San Xoán. Por sobre as súas labaradas, saltan en albas nove veces seguidas os mozos do lugar. O brincador dirá, seguidas as nove veces:

Eu sálvote alumada de San Xoán; para que non me morda cadela nin can...?

E segundo os agoireiros respecto diso, non será mordido no corpo nin no espírito, por ningunha clase de bichos e feras, bípedes ou cuadrúpedes.


DANZA:

Ao redor da fogueira nace a Danza Prima, nas altas terras asturianas, acompañada da ancestral letriña:

Señor San Xoán, señor San Xoán;
Na fogueira xa non hai que queimar.
¡Viva a danza e os que nela están!
¡Señor San Xoán!

Danza de homenaxe ao lume, baixo o dosel das tremelucentes constelacións, esa noite especialmente rutilantes.


AUGA E FLORES:

Nunha bacía de barro sen estrear, recóllese auga de nove mananciais antes da saída do sol da mañá de San Xoán; e bótanse nela nove flores, de xardín cultivado ou de campo rústico. Cada flor representará un desexo, unha esperanza, unha ilusión de quen as recolleu. As flores estarán nove días, con nove noites, na auga das nove fontes, e segundo as que conserven o seu perfume, a súa frescura e a súa beleza, así será o número de desexos cumpridos para quen as recolleu e cumpriu o mandato lendario.


A GALIÑA E Os seus POLOS DE OURO:

Entre as doce da noite de San Xoán e as doce da súa mañá, aparecerá en nove fontes, situadas a nove leguas á redonda, unha galiña nova con nove polos, todos de ouro. Pero este áureo e raro prodixio só pode ser visto por nove doncelas, en estado de absoluta xuventude. E en canto a poder atrapar algún dos pitos, é milagre reservado, unicamente ás destinadas a virxindade permanente. Por iso son moi poucas as nenas que se dedican a coller o polo de ouro.


MOCIDADE, DIVINO TESOURO:

Ao fío da alborada, cando xa empezan a declinar as labaradas da gran fogueira, as raparigas retíranse discretamente. E os mozos, discretos tamén, quedan ao amor dos últimos rescaldos. Elas vanse á beira dos ríos nos seus máis recolleitos recantos, ás praias menos frecuentadas, en busca do milagre da Fonte de Xuvencia.

Enteiramente espidas, recibirán nos seus corpos, castos e xuvenís, o bico de nove ondas de auga do mar ou do río, que as conservarán eternamente novos a través de todos os anos da súa vida longa ou curta.


A DANZA DO SOL

Mentres tanto, vai saír o sol, do día de San Xoán sobre unha alborada de luz e de graza. Un sol alegre e bailarín, agradecido pola ofrenda que lle renden as criaturas a quen sustenta coa súa calor paternal. E a forza de ser día de danza, baila tamén o sol:

Fuches a Vilagarcía,
fuches e non fuches nada,
non viches bailar ao sol
sobre unha aurora encarnada...?


MILAGRE E AGOIRO

¡Mañá de San Xoán! Todo está florecido. O cardo, hirsuto e espinudo, foi regado na noite cunha pinga de rocío; a higuera, condenada pola maldición bíblica e evangélica a non florecer nunca, floreceu tamén ao conxuro do poético e doce milagre. E un agoiro de bendición e bienandanza é o saúdo do día de hoxe:

Que os teus camiños sexan iluminados e florecidos, como unha mañá de San Xoán..