A
igrexa de Santa Uxía de Eiras está ao lado do monte do Castro, un pequeno asentamento castrexo distante un quilómetro da Cidade de Lámbrica. Tal igrexa conserva entre as pedras dos seus muros algunhas curiosas, coma a da fotografía, con debuxos de
reticulados. Na
Gran Enciclopedia Galega (voz San Amaro) alúdese a elas como ?
sillares de gran tamaño con decoración de puntas de diamante?, manifestando que tamén se recolleron cerámicas e
tégulas romanas nas súas inmediacións.
Por tratarse de pezas singulares, ben puideron ser reutilizadas no edificio máis importante da parroquia, na propia igrexa do lugar, permitindo así a pervivencia a través dos séculos das pedras que xa deberon pertencer a un edificio sobranceiro de fai dous mil anos.
CALO LOURIDO fálanos dunha peza semellante,
ombreira ou pilar, que apareceu enterrada en Nespereira (Pazos de Borbén, Pontevedra. Esta pedra "
ten unha forma troncopiramidal con dúas caras contiguas totalmente ocupadas por unha decoración continua de rombos", engadindo que no lugar de aparición se pode "
pensar nunha posible vila romana".
Máis cercanos a Eiras, existen paralelismos coa mesma decoración en O Formigueiro (Amoeiro) e na reitoral de Sagra (O Carballiño). Esta última tamén está asentada sobre unha antiga vila romana. Semella que o Cristianismo non só se apropiou do poder relixioso, suplantando deuses e crenzas máis antigas, senón que tamén acadou o poder económico dos latifundistas baixorromanos ocupando as súas propiedades. Na
reitoral de Anllo (San Amaro) existe outra peza con decoración xeométrica distinta das anteriores, pero moi cercana á plástica castrexa, con eses entrelazadas. A súa situación nunha reitoral pode obedecer ó que acabamos de comentar: a procedencia das terras de moitas reitorais hai que procuralas no mundo económico latifundista anterior ó Cristianismo.
Ten, por elo, moita lóxica pensar que os arredores da igrexa de Eiras e do inmediato pazo dos Tizón foran o solar dunha
villa romana. Non esquezamos que nesa contorna foi onde apareceu a ara de
Emilio Reburrino, que contén unha
dedicatoria ó deus Bandua e alusións a un territorio ou cidade chamado Lámbrica.
Do castro de Eiras non quedan restos. Os impresionantes cerramentos das fincas dos pazos e da reitoral deberon reutilizar a totalidade das pedras das vivendas do asentamento, do que só nos queda o seu recordo no microtopónimo. O seu pequeno tamaño, a cercanía ao castro de San Cibrao das Las e a visibilidade directa do mesmo fan pensar nun pequeno poboado sometido á Cidade de
Lámbrica.
.jpg&color=002200)
.jpg&color=002200)
.jpg)
