"Cortijo" en venta. Así rezaba o anuncio que puxo á disposición do público un dos pazos máis antigos das comarcas do Carballiño e do Ribeiro.

Fundado no ano 1600 por D. Juan Vázquez de Castro, da casa de Sabariz, o Pazo de Eiras pasou por multitude de familias, case todas vinculadas á flor e nata da baixa nobreza galega: Toubes, Varela, Gaioso, Araúxo, Salgado, Temes, Sotelo, Enríquez, Nóvoa, Pallarés... ata rematar cos Tizón. A finais do século XIX e principios do XX foi repartido entre as ramas da familia. Alí naceu Luís Tizón, un descendente da potentada familia que nos conta as súas andanzas na noveliña de Comas Paret "Da vendima á zafra".

Recuperado case na súa totalidade -exceptuando a torre- por Don Avelino Tizón, despois de estar dividido entre familiares, foi obxecto de drásticas reformas polo mesmo Don Avelino, nos anos trinta e corenta do século pasado. Nesas reformas engadíuselle outra altura en algúns tramos e construíuse o torreón que aínda hoxe se pode ver. O que eu chamo "torreón" non debemos confundilo coa torre á que antes me refería, que se salvou das reformas por non pertencer á propiedade.

O "torreón" é unha construción moderna, de ladrillo e cemento, que mantén na súa parte superior un depósito de auga e que podemos ver na fotografía.

A torre é un dos edificios máis antigos do pazo, pegado a el pola esquina Suroeste. Non pertence á propiedade, o que posiblemente é froito da división entre familias anterior á obra de Don Avelino. Esta vella torre do pazo de Eiras conserva cara o exterior a súa tipoloxía orixinal e, tamén, a tella árabe, retirada no resto do pazo polas desafortunadas reformas de Don Avelino.

Volvendo á propiedade en venta, dicir que no seu interior conservaba -supoño que aínda conservará- unha das xoias da arqueoloxía ourensá, a ara de Bandua, cunha inscrición onde se quixo ver o nome da citania de San Cibrao das Las, Lámbrica (Lansbriga para outros). Estaba sostendo unha mesa de pedra no xardín, aínda que hai algúns anos a mesa foi retirada e a ara quedou á intemperie. Supoñemos que estará á venda, xunto co resto do inmoble. Alguén tería que remediar isto.

Levan bastantes anos intentando vender o pazo de Eiras e o prezo parece razoable. ¿Non sería asumible perfectamente polas administracións culturais para instalar nel o centro de interpretación castrexa, o Parque Arqueolóxico da Cultura Castrexa Lansbrica (sic)? Non, houbo que gastar máis de nove millóns de euros e levalo para a cima da citania nun edificio agresivo para unha contorna castrexa.

O pazo de Eiras, situado a só un quilómetro da citania e coa ara de Bandua dentro, foi unha ocasión de ouro perdida polas nosas autoridades culturais, que se mantiveron máis ocupadas en malgastar o diñeiro promovendo edificios nos castros, abandonando os pazos e permitindo o derrubo de portadas de reitorais, de cabaceiros e de outras tipoloxías tradicionais, ademais de facer caso omiso á citada xoia arqueolóxica, esquecida dende hai longos anos nos xardíns deste vello e maltratado pazo.