O San Xoán é o día que representa o solsticio de verán e con el están relacionados moitos rituais que ben lembran as persoas de certa idade. Dende o lume purificador chamado de xeitos diferentes: lumieira, luminaria, salta ou, o nome máis típico aquí na Vila, foleón, ata a auga tamén purificadora, coa que hai que lavar a cara na mañá de San Xoán, despois de deixala a serenar coas herbas durante toda a noite (sen que lle dea unha raiola de sol). Practicamente en toda Galicia se acostuma a coller de véspera as herbas de San Xoán: loureiro, fiúncho, reinaluisa, romeu, follas de nogueira, rosas, floriñas brancas (que por aquí hai moitas)?
Contan as nosas veciñas Benedicta Cornide Vázquez (90 anos) e Ramona Barcón Pereira (87 anos) que elas ataban o feixe de herbas co talo dun allo e sen lle quitar a cabeza. Angustias Paz Armada (88 anos) recorda que na Pedra (Cariño) pasábase o feixe de herbas polo lume de San Xoán antes de poñelo no poxigo da casa, na porta das vacas ou incluso no furado do vertedoiro, para protexerse das meigas.
Estrella Pallas Dubra (89 anos), con moi boa memoria, dixo que tamén era avogoso, na noite de San Xoán, correr espidos polas canles do trigo para botar a sarna fóra (iso que coa xeada da noite sentir as espigas do trigo no corpo non era moi agradable). Saturnino Cao Castro (65 anos) recorda que en Devesos (Ortigueira), contra a sarna, había que botarse por un cómbaro abaixo arrolándose espido; explica Saturnino que o cómbaro era a terra sen traballar que había arredor das fincas para alindar as vacas.
O máis curioso é o que conta Andrés López Rodríguez (83 anos). Na parroquia de Pantín (Valdoviño), na mañá de San Xoán, un Xoán levantábase ben cedo e ía á casa doutro Xoán para convidalo a caña con azucre; dende esa casa, ían os dous Xoáns a casa doutro facer a mesma convidada e así percorrían a parroquia durante a mañá e, cando se daban de conta, xa ?falaban o castellano?; chegaban a comer despois de durmila. Esta tradición a repetían por Aninovo e por San Xosé.
O ano que ven poñeremos en práctica estas tradicións novamente.