|
|
|
|
|
|
| MANIFIESTO A FAVOR DEL PLURILINGÜISMO |
|
Nuestras lenguas comunes
Catalán, euskara y gallego conviven de forma desigual con los consolidados privilegios del castellano
Un grupo de catedráticos y profesores de varias universidades constata que el castellano, lejos de estar en peligro, mantiene tales ventajas sobre el catalán, el gallego y el euskara que su exacerbada defensa sólo puede tener un móvil ideológico.
 Asistimos en estos días a una nueva oleada de nacionalismo lingüístico español de la que el principal botón de muestra es el Manifiesto por la lengua común que ha promovido una veintena de intelectuales de prestigio. El texto en cuestión se asienta en certezas que nacen de aquello que, al parecer, no puede someterse a discusión, como ocurre, por lo demás, en muchos ámbitos de la vida de un Estado que presume de su condición democrática. En las disputas correspondientes adquiere singular relieve la Constitución de 1978, producto de un pacto en el que, en ámbitos sensibles como éste, se impusieron normas sin recabar la opinión de los afectados. Aun en el caso de que aceptásemos la condición inequívocamente democrática del referendo constitucional de aquel año, habría que preguntarse si tres decenios después no es legítimo reclamar, en sentido bien diferente del que invocan los promotores del manifiesto mencionado, una revisión de las normas entonces instituidas. Las cosas como fueren, es significativo que la nueva oleada de nacionalismo lingüístico español prefiera esconder que las reglas que hace suyas no son precisamente neutras.
Llama poderosamente la atención que las mismas personas que afirman con particular insistencia y frente a toda evidencia, tal y como lo revelan las leyes que afectan entre nosotros a las lenguas que los derechos no acompañan ni a éstas ni a los territorios, sino a las personas, no aprecien problema alguno en el enunciado que se ha convertido en guía principal del Manifiesto por la lengua común: el de que, mientras todos los ciudadanos españoles están obligados a conocer el castellano esto no es, al parecer, una imposición, sino un hecho cuya consistencia, sin más, se supone, los hablantes de otras lenguas disfrutan, sin más, del derecho a emplear estas últimas. Si sobran las razones para concluir que semejante enunciación contradice palmariamente lo que afirma el artículo 139.1 de la Constitución en vigor Todos los españoles tienen los mismos derechos y obligaciones en cualquier parte del territorio del Estado,más inquietante es que en la España de hoy se dé por demostrada, al parecer hasta el final de los tiempos, la adhesión popular a reglas como la invocada, en un escenario en el que se hace valer una oposición cerril al despliegue de mecanismos que permitan conocer si la ciudadanía acata esas reglas o, por el contrario, las repudia.
Para el nacionalismo lingüístico español la lengua castellana es superior, cómoda, fácil y útil, virtudes todas ellas que son siempre el producto de circunstancias naturales, nunca de la imposición y la represión. Las lenguas de los demás son, por el contrario, molestas, arcaicas, antieconómicas y francamente prescindibles. Al tiempo que la defensa del castellano se ajusta por definición a un impulso democrático, la de las restantes lenguas responde cabe entender a espurios y cavernarios intereses marcados por esa felonía que identifica el Manifiesto por la lengua común; si en las segundas se revelan por doquier los espasmos negativos de los nacionalismos, por detrás de la primera no habría, en cambio, nacionalismo alguno.
La estrategia principal no nos engañemos apunta a ratificar la situación de incómoda marginación y minoría de las lenguas no castellanas, y a hacerlo de la mano de medidas que tienen un cariz visiblemente asimétrico. Baste como botón de muestra el recordatorio de que los firmantes del manifiesto que nos ocupa entienden que, aun siendo recomendable que en las comunidades calificadas de bilingües la rotulación de edificios y vías públicas se registre en las dos lenguas, en modo alguno podrá realizarse en exclusiva en la lengua propia del país en cuestión, sin que,por omisión, y cabe entender, se rechace la posibilidad de que la rotulación se produzca únicamente en castellano.
El idioma y la fuerza
A los ojos de los nacionalistas lingüísticos españoles, la lengua común no se impone por la fuerza tal horizonte es ontológicamente inimaginable,frente a lo que ocurre, al parecer, con las lenguas no castellanas. Mientras se rechazan determinadas políticas alentadas por los gobiernos autonómicos que se limitan a reclamar para las lenguas respectivas las mismas prerrogativas de las que disfruta el castellano en Madrid, en Sevilla o en Valladolid, se prefiere olvidar cómo, en el pasado y en el presente, medidas aplicadas a menudo con saña y violencia han beneficiado de siempre al castellano y explican, siquiera parcialmente, su condición de visible preeminencia contemporánea. Mientras se manipulan y magnifican, en suma, los problemas que los castellanohablantes puedan encontrar en algunos lugares, se esquiva toda consideración en lo relativo a la delicada situación en la que se encuentran el catalán, el gallego y el vasco, y ello sobre la base de la increíble afirmación de que los objetivos de dignificación de esas lenguas ya han sido, al parecer, satisfechos.
No consta que los nacionalistas lingüísticos españoles, de siempre interesados en defender en exclusiva su lengua, se hayan pronunciado en momento alguno en favor de los legítimos derechos de los hablantes de las lenguas no castellanas. Que en los hechos el principio de libre elección lingüística en el sistema educativo sólo se postula para los castellanohablantes lo certifica la ausencia, dramática, de toda consideración en lo que atañe a ese principio aplicado, por ejemplo, en las personas de los hablantes de catalán, gallego y vasco que residen fuera de los territorios en los que las lenguas correspondientes son oficiales. Al cabo parece obligado concluir que esas lenguas no son percibidas como propias, circunstancia que da al traste, de paso, con cualquier proyecto creíble de bilingüismo: llamativo es que, mientras los nacionalistas lingüísticos españoles se desenvuelven orgullosamente como monolingües en castellano, se rechaza que los hablantes de catalán, gallego y vasco puedan comportarse como monolingües en las lenguas respectivas. Lo que en los hechos se reivindica un monolingüismo de facto es percibido en cambio como una afrenta cuando se sobreentiende que es la apuesta de los gobernantes de las comunidades autónomas que disponen de lenguas propias.
Una curiosa defensa
El Manifiesto por la lengua común configura, en fin, una curiosa defensa de una lengua que pareciera no tener a su disposición ningún tipo de apoyo. Para certificar lo contrario ahí están la maquinaria del Estado, el sistema educativo, un sinfín de rancias instituciones, el grueso de los medios de comunicación, buena parte de la jerarquía de la Iglesia católica, el respaldo de intelectuales de prestigio y, en fin, las propias fuerzas armadas. Por si poco fuere, y a tono con los tiempos, el manifiesto que nos interesa recaba para sus promotores la doble condición de luchadores por los derechos humanos y de defensores de los desheredados. Pena es que, por muchos esfuerzos que se hagan, el texto no acierte a ocultar la defensa obscena de privilegios tan impuestos como asentados, y la ritual demonización, también a tono con los tiempos, de quienes disienten, paradójicamente tildados, a menudo, de fascistas y totalitarios. Que semejante campaña sea atizada, en suma, desde medios de comunicación y cenáculos de la derecha más montaraz dice mucho de su sentido más profundo.
Firmantes:
Carlos Fernández Liria
profesor de Filosofía UCM
Montserrat Galcerán
catedrática de Filosofía, UCM
Pedro Ibarra
catedrático de Ciencias Políticas, UPV
Juan Carlos Moreno Cabrera
catedrático de Lingüística, UAM
Arcadi Oliveres
profesor de Ciencias Políticas, UAB
Jaime Pastor
profesor de Ciencias Políticas, UNED
Carlos Taibo
profesor de Ciencias Políticas, UAM |
|
|
|
|
| "A lingua común" |
|
Artigo de Carlos Aymerich
Sempre han procurar palabras e conceitos aparentemente incontestábeis. A invasión do Iraque tivo por nome oficial ?liberdade duradoira? (e non ?agresión e ocupación militar para a explotación dos recursos petrolíferos?) e xustificouse na liberación do pobo iraquiano, obxectivo, obviamente, non logrado. Quizais porque nunca tal se pretendera.
Do mesmo xeito asociacións que alentan o odio lingüístico fanno en nome da ?liberdade? entanto que persoas que colectivos que perseguen abertamente a imposición do español como ?lingua común? asinan manifestos nos que este seu afán lexitímase en nome da defensa dos dereitos individuais porque ?son os cidadáns quen teñen dereitos lingüísticos, non os territorios nin muito menos as linguas mesmas?. Afirmación, por certo, axiña contradita ao defenderen os asinantes do tal manifesto a asimetría de que só o español ?goce do deber constitucional de ser coñecido e da presunción consecuente de que todos o coñecen?. Daquela, o español si goza de dereitos (co seu correlato de deberes para os cidadáns) que se lle negan ao galego, ao euskera ou ao catalán. U-la igualdade?
Nada novo. O imperialismo sempre tentou disfarzarse coas roupaxes do universalismo. A explotación doutros pobos véstese de civilización e luita contra o escurantismo, consonte unha visión xerárquica dos pobos, das culturas, das linguas e, ao cabo, das persoas que nos condea á guerra perpetua. Os nacionalistas non negamos os dereitos de ninguén nin nos afirmamos como superiores aos demais. Traballamos para que o noso pobo teña, en igualdade cos demais, o dereito determinarse libremente e para que a nosa lingua conte cos espazos de normalidade dos que xa goza, mesmo na Galiza, o español. E tanto pedir? |
|
|
|
|
| Presentan un catamarán semilleiro para o preengorde de moluscos |
|
|
|
|
|
|
| O patrimonio marítimo do país está vivo máis aló do folclore |
|
Brest '08
Moitas das embarcacións tradicionais que foron a Brest aínda se empregan para a pesca.
Clara Figueroa - 09:00 15/07/2008
 "O noso obxectivo, como o das outras asociacións, non é conservar un patrimonio morto ou inerte; todo o contrario, trátase dun ben vivo". Fernando Piñeiro, presidente da Federación galega pola cultura marítima e fluvial (FGCMF) explica no vídeo promocional de Galiza realizado polos bretóns que non se trata de preservar unha tradición morta hai séculos, senón que a cultura da pesca tradicional en Galiza está viva posto que nunca desapareceu. "Organizamos competicións deportivas, regatas e distintas manifestacións culturais, pero sempre cunha orientación viva e non folclórica".
A FGCMF está composta actualmente por 38 asociacións que, como explican eles mesmos, nunca tivo unha visión nin saudosista nin folclórica do mundo dos mares e dos ríos, senón que sempre os quixo vivos e produtivos. Nunca se pretendeu cantar uns mares e ríos fecundos que xa son historia, senón que nos seus encontros bianuais e nos encontros particulares de cada asociación, nas diversas campañas (é o caso da desenvolvida en 1996 a prol da carpintaría de ribeira), nas publicacións e nas exposicións, a FGCMF trata de valorizar a herdanza recibida para lle engadir novas e frutíferas achegas, sempre en contacto coas xentes do mar.
Gamela no Museo do Mar
O Museo do mar de Galiza, en Vigo, ofrece un paseo pola historia da pesca en Galiza dende o século XVI até os nosos días, a evolución do sector en medios e métodos, das especies máis representativas, dos sistemas de extracción, artes de pesca, embarcacións e técnicas de conservación e comercialización do noso país. O museo escolleu amosar aos visitantes o mar como fonte de recursos. Un mar concibido e presentado como patrimonio de vida e de riqueza, que ha ser mellor coñecido, preservado e entendido.
O seu director nos amosa unha das pezas que conforman a exposición sobre embarcacións tradicionais pesqueiras, a gamela de Jorge o pescador. Este mariñeiro pertence á asociación cultural viguesa Gameleiros, cuxo obxectivo é tratar de frear na medida do posíbel a redución da actual flota de gamelas coruxeiras, tentando consolida-la súa presencia nas praias da localidade á cal xustamente lle deben a súa denominación, por ser os mariñeiros de Coruxo, conxuntamente cos seus carpinteiros de ribeira, os que desenvolveron o actual deseño, e que se extendeu despois por toda a Ría. Jorge emprega a súa gamela para pescar na ría de Vigo entre primavera e outono. En inverno, cando non pode saír con ela, cédea ao patrimonio do Museo do mar. O seu director explica que se trata "dun patrimonio vivente por completo, posto que aínda que tamén emprega a súa gamela para o tempo de lecer, principalmente sae con ela a pescar".
Ver vídeo na páxina de Vieiros, abaixo. |
|
|
|
|
| "Só quería deixar un recordo do meu paso polo mundo" |
|
ASUNCIÓN ANTELO, ARTISTA
Aos seus 89 anos e coñecida como a Rexubeira de Bergantiños, Asunción Antelo, creou o seu propio museo e escribiu dous libros.
Isabel G. Couso - 09:00 14/07/2008
 Allea aos circuítos culturais máis clásicos e alonxada do epicentro da creación literaria e artística, nunha aldea de Coristanco, vive Asunción Antelo, unha artista, unha creadora, que conquista tan só coa mirada. Ten un ollar limpo, mediado polos amplos e densos cristais duns lentes que acomoda no seu xesto para lernos unha das súas composicións: 'Bergantiños, boa terra,fermosa como un rosal, nela naceu Alfredo Brañas e Eduardo Pondal (...)'
De Pondal, de Alexandre Bóveda, Castelao ou Rosalía falan algunhas das súas composicións, uns personaxes -di- que coñeceu 'máis que nada, polos xornais'. Iso si, aos seus 89 anos demostra unha afección envexable á lectura, gústalle ler á autora de 'Cantares Gallegos', a quen leva no seu chaveiro, tamén a Neira Vilas e a un bo número de autores que engrosan o seu armario no que "xa non collen máis". O tempo respectou a afección de Asunción, quen agradece estar tan ben da vista, malia que fose perdendo o oído.
O interese pola lectura, sen embargo, chegoulle tarde. Ou máis ben veuse interrompido polas obrigas, que foron moitas, nunha vida chea de traballos, os da labranza, os da casa, os dunha muller única entre irmáns. E precisamente a marcha dos homes para a guerra fixo que se afeccionase á escritura, polas misivas que lle enviaba a seus irmáns ao fronte, o que fixo que se practicase nunha disciplina que aprendera naqueles tres meses de inverno que podía ir a escola. Agora ten mellores cousas das que escribir, de Bergantiños, das cousas que pasaban antes na parroquia, dos costumes que se foron perdendo... E xa leva dous libros, un de poesía e unha novela.
 'A terriña nin a deixei nin a deixaría nunca'
Asunción Antelo é, ante todo, unha artista, pero unha artista apegada á terra. Na aldea de Segufe, parroquia de Seavia (Coristanco), é coñecida por todos e calquera veciño está disposto a amosar ao visitante onde queda o seu museo. Querida por todos e alcumada como "a rexubeira de Bergantiños", Asunción devolve o cariño coa súa obra e coas súas palabras: 'á terra eu sempre lle quixen, á terra e a súa xente, que foi onde eu me criei.
En 1971 decidiu abrir o seu museo, ante todo porque 'fillos non tiven, e acordoume facer algo para que se saiba que pasei por este mundo'. Non cabe dúbida que o conseguiu, xa que a súa casa recibe as visitas de moitos curiosos que a felicitan polo seu traballo, cousa que non entende porque, segundo di, 'estas cousas fainas calquera, non ten dificultade ningunha'. Alí podemos atopar tallas de madeira, figuras feitas con raíces de árbores, bancos, reloxos, retratos escultóricos, maquetas de pedra de muíños de auga... unha ecléctica mostra dun quefacer ao que -di- non a ensinou ninguén. Mesmo chegou a vender algunhas das súas obras, mais agora di que 'non quere ser egoísta dos cartos e non quere quedar sen as cousas', polo que decidiu non vender máis.
Asunción lamenta non ter tido máis posibilidades de estudar, xa que agora 'o que non aprende é porque non quere' e decidiu deixar xa de esculpir tallas e de escribir. Primeiro porque xa non ten sitio onde meter máis obras e, segundo, porque xa cumpriu o seu soño: 'eu xa non quero facer máis nada, unicamente o meu testamento', di con retranca, 'eu xa deixo o meu recordo'.
(A entrevista na páxina de Vieiros inclúe un vídeo) |
|
|
|
|
| Samil, un destino favorito do Norte de Portugal |
|
|
|
|
|
|
| Embarcacións galegas. Galiza en Brest 08 |
|
A gamela coruxeira
A traiñeira
O bote polbeiro
A dorna Meca
A dorna polbeira
O galeón
O bote trincado
A buceta
O bote de Maniños
O bote de Ribadeo
Galiza é este 2008 convidada de honra no principal evento internacional da cultura marítima, que ten lugar entre o 11 e o 17 de xullo na Bretaña francesa: a Festa Marítima Internacional de Brest.
http://galiciaenbrest.org |
|
|
|
|
| O Navegante Solitario fai unha singradura ao Polo Norte nun veleiro |
|
|
|
|
|
|
| Ser bilingüe fai mudar a personalidade |
|
Segundo un estudo norteamericano
Redacción . Os bilingües e os biculturais poden mudar inconscientemente de personalidade cando mudan de idioma, segundo unha investigación dos EE UU.
Un estudo da Universidade de Wisconsin e do Baruch College afirma que as persoas bilingües mudan inconscientemente de personalidade cando mudan de lingua. Segundo as investigacións de David Luna, Laura Peracchio e Torsten Ringberg, cambiar de lingua supón tamén unha muda de maneira de comportarse.
Tendo en conta as súas conclusións, cada lingua ten un xeito diferente de enfrontar o mundo. Cada cultura deseña unha maneira de enfocar a realidade e cada cambio produce un obrigado reenfoque que se concreta nun cambio de personalidade.
O estudo realizouse cun grupo de mulleres latinas estabelecidas nos EE UU, perfectamente bilingües e con distintos graos de implicación cultural. Eles descubriron que cando falaban en español, elas eran máis elocuentes e extravertidas.
Noutra das probas, as mulleres viron anuncios que mostraban mulleres en diferentes escenas. Elas vían as pezas nun idioma só (inglés ou español). Seis meses despois elas vían o mesmo anuncio no outro idioma. A súa percepción sobre si mesmas e sobre as outras mulleres nos anuncios mudaba conforme a lingua.
Unha das participantes, por exemplo, viu unha personaxe principal do anuncio na versión española como unha muller independente e afouta mais con desesperanza e soidade na versión en inglés, segundo declaracións dos investigadores. |
|
|
|
|
| Manifesto da Federación de Asociacións de Escritores "Galeusca" |
|
A Asociación de Escritores en Lingua Galega, como integrante da Federación de Asociacións de Escritores "Galeusca", da que tamén forman parte a Associació d'Escriptors en Llengua Catalana e a Euskal Idazleen Elkartea (Asociación de Escritores Vascos), emite a 11 de xullo o seguinte manifesto.
Perante o discurso pretendidamente homoxeneizador e centralista que subxace no ?Manifiesto por la lengua común?, a Federación de Asociacións de Escritores ?Galeusca? quere deixar constancia do seguinte:
1. A realidade plurilingüe que conforma e dá existencia ao estado español, lonxe de ser entendida como unha ?asimetría? ou deficiencia per se, está a reproducir de xeito transparente unha diversidade lingüística e cultural común á maioría dos estados que conforman a Europa plurilingüe.
2. O galego, o éuscaro e o catalán non son "inventos" recentes senón linguas que foron normais nos seus territorios e sociedades respectivas durante centos de anos. A súa desnormalización, a súa perda de usos públicos, non se produciu de forma "natural", senón, mesmamente, por invasión da lingua que se decretou como oficial do estado, sen consulta nin acordo previo.
3. O artigo 3 da Constitución española garante a presenza desa lingua común para todos os habitantes do estado, mediante a esixencia a toda a cidadanía do deber de coñecer o castelán. Toda a cidadanía de Galicia, Euskadi e os Países Cataláns asume na práctica esa esixencia, pois non hai persoa que non teña unha boa competencia en castelán, ora a teñan como primeira lingua, ora como segunda. Porén, respecto do galego, do éuscaro e do catalán a lexislación non prevé a obriga de seren coñecidos nos seus respectivos territorios, o que establece unha asimetría nos dereitos lingüísticos da cidadanía que quere exercer o dereito, que lles é recoñecido, a usalos.
4. O galego, éuscaro e catalán tamén son linguas oficiais nos seus territorios, que é o mesmo que dicir que son as linguas propias de aproximadamente o 40% da poboación do estado español. Estes códigos lingüísticos diferentes do castelán, lexítimos e nos que se recoñece o percorrido e expresividade dun pobo e dunha cultura, son instrumentos de comunicación igualmente ?democrática?, ferramentas de relación interpersoal útiles e necesarias para a sociedade que as sustenta.
5. O dereito ao uso público, en todas as instancias, da lingua propia está recoñecido en todas as lexislacións democráticas do mundo. No ámbito europeo cómpre lembrar a Carta Europea das Linguas Rexionais ou Minoritarias (aprobada e ratificada polo Estado español) ou a Declaración Universal de Dereitos Lingüísticos, aprobada coa unanimidade do Congreso dos Deputados.
6. A visión anuladora que da enriquecedora realidade plurilingüe española se transmite desde o ?Manifiesto? leva a pensar na similitude coas teses da etapa franquista: un Estado, unha lingua, e, consecuentemente, a reforzar as formulacións diferenciadoras entre cidadáns de primeira e de segunda por razón de lingua. A competencia plurilingüe, tamén para os cidadáns españois nados en comunidades autónomas cunha única lingua oficial, sempre será unha chave que abra o mundo, que abra as fronteiras do respecto polo outro desde a interpretación dunha relación de equidade entre os seres humanos, independentemente do seu lugar de nacemento, de residencia e de lingua propia. Además, o ?Manifiesto? parte dunha premisa que non se corresponde coa realidade, pois en ningún caso o castelán corre perigo ningún en todo o territorio do Estado.
7. A aprendizaxe de linguas, ademais da propia, sempre debe ser entendido en positivo e como sinónimo de enriquecemento do individuo, pois coa aprendizaxe plurilingüe estimúlase a expresividade e cognición das persoas. No caso de Galiza, Euskadi e os Países Cataláns é imprescindíbel que a poboación sexa competente nas dúas linguas oficiais, para que logo cadaquén poida decidir libremente se usa unha ou outra nos diferentes ámbitos e situacións. É dicir, a dobre competencia é imprescindible para garantir a liberdade lingüística.
8. Para garantir esa utilización libre das linguas precísanse medidas emanadas dunha política lingüística adecuada. É dicir, para garantir os dereitos constitucionais que temos tamén os falantes de catalán, éuscaro e galego precísanse políticas lingüísticas que creen as condicións para exercelos, tal e como ditou o Tribunal Constitucional na sentenza 337/1994 cando ?avalaba un trato desigual, que non discriminatorio, para as dúas linguas oficiais en función do carácter propio dunha delas que fai preciso unha acción normalizadora que debe, necesariamente, implicar accións de apoio singularizado?.
9. As políticas lingüísticas aplicadas ao ámbito educativo nas chamadas comunidades bilingües teñen como obxectivo conseguiren que o alumnado acade unha boa competencia nas dúas linguas oficiais, independentemente de cal sexa a súa lingua familiar. Para acadar ese obxectivo, é preciso desenvolver planificacións lingüísticas que garantan a consecución dese obxectivo e que pasan, necesariamente, pola utilización vehicular maioritaria da lingua máis desfavorecida socialmente. E isto, en vez de ir contra a liberdade lingüística, é, precisamente, unha actuación imprescindible para garantir esa liberdade lingüística.
10. As escritoras e os escritores galegos, vascos e cataláns PROCLAMAMOS a nosa vontade de seguirmos a escribir nas nosas linguas e a contribuírmos ao proceso, inacabado, de normalización das nosas linguas, como dereito humano, democrático, pacífico ao que non imos renunciar. Repudiamos enerxicamente todos os intentos de EXCLUSIÓN que colegas escritores españois realizan das nosas linguas e lamentamos que, no canto de se preocuparen pola saúde do español en Puerto Rico, Costa Rica ou os Estados Unidos, se dediquen a combateren o máis próximo e asimetricamente discriminado.
Xullo de 2008 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
