|
|
|
|
|
|
| "Apunta, non deixes de escribir, que todo o mundo saiba o que pasou en Cangas" |
|
A vila lembra aos ?Mártires do Anguieiro?, asasinados a noite do 28 de agosto do 1936. Sindicalistas, mariñeiros, canteiros... asasinados por falanxistas e ?poderosos? que non aceptaron a que foi unha das primeiras folgas xerais da historia galega.
[GZnación / Lara Graña / 28 Ago 08]
 Os tres irmáns Martínez Pazó. Asasinados?Os seus corpos asasinados guindábanos ao mar (...) e, coa mesma auga da ría, lavaban o sangue que os martirizados deixaban na táboas da lancha. Mais antes de abandonalos tomaban sempre o coidado de recollerlles os grillóns para poder aproveitalos na próxima condución (...)".
Era a madrugada do 28 de agosto do ano 1936 e en Cangas esperaba unha noite de morte, miseria e sangue. A morte chamada ás portas de eternos paseos, a miseria dos procuradores do silencio dunha disidencia á que habían de eliminar e o sangue de once significados sindicalistas e militantes do Partido Comunista, Partido Socialista Obreiro Español ou, sen máis, militantes da causa do mar e a pedra.
Mariñeiros, canteiros, labregos, obreiros... que foron secuestrados, torturados, asasinados e fondeados no mar aquela noite que será lembrada hoxe en Cangas, 72 anos máis tarde, en diferentes actos. Esta tarde será clausurada, así, a mostra fotográfica ?Os Rostros da Memoria?, de Xurxo Lobato, e que permanecía pendurada no auditorio da vila desde o 31 de xullo.
Eugenio Bastos Fernández (Jatón), Antonio Blanco Rodal, Guillermo Fernández Fernández, Antonio Fernández Núñez, Estanislao Ferreiro Núñez, Daniel González Graña, Alejandro Martínez Pazó, José Martínez Pazó, José Nores Rodríguez, Normandino Núñez Martínez e Secundino Ruibal Villar. Os 'Once do Anguieiro'.
?Viñeron chamar á casa e nós pensábamos que ían polo meu pai, pero entraron e subiron ao segundo piso que daba a unha pequena rúa por onde lles dixeron que andaba un escapado?, contou Bernardina. ?O colleron a el e colleron ao resto?. Estanislao Ferreiro logrou escapar da casa na noite pecha, mais foi perseguido até o final. A sete quilómetros de Cangas, onde a costa se confundía coa Ría de Aldán, foi descuberto, torturado, mutilado e esparexido polas rochas da Ameixide, na parroquia do Hío. ?Eu lembro aos homes subindo pola calle, un detrás de outro e atados polas mans [...] á morte? no Anguieiro, lugar na fronteira de Cangas con Bueu, lonxe da vila.
Alí descansa agora un monolito de memoria, impulsado pola Asociación pola Recuperación da Memoria Histórica 28 de Agosto de Cangas do Morrazo, disposto cando o goberno cangués, aínda popular, nunca quixo recoñecer o nome dos Once. Alí, tamén, terá lugar ás sete desta tarde unha ofrenda floral con música e palabra.
?Era de madrugada? cando os outros dez cadáveres, ultraxados até na forma de asasinalos, foron levados ao centro da vila de Cangas, ao carón doutra fábrica (Cervera) para ser posteriormente atados, embarcados e fondeados como rizóns ao lado da fábrica de conservas Massó. Quixo o fado ou a fortuna que uns mariñeiros, probablemente da ardora, atoparan a cinco deles ao erguer un aparello. O resto non apareceu nunca.
Homes mortos do mar
?Querían facer pasar vergoña aos que non podían matar?. Antonio O Traila salvouse por unha amistá. Se cadra por iso, ducias de homes do mar foron soterrados preto das costas de vilas de todo o litoral de Galiza. En Cangas, Moaña, Bueu ou Vilagarcía, barcos de pesca alugados para a ocasión a fabricantes e armadores ou motoras de paseo postas a disposición por señoritos de Casino, transportaron os sindicalistas mariñeiros tras ser asasinados, para logo fondealos na ría atados aos grillóns de torrar peixe nas fábricas de conserva, ou a pandullos do balo. Algúns, caso dos coñecidos militantes da sociedade "La Fraternidad Marinera" moañesa, os irmáns Eugenio e Manuel Cancelas, José Paz Pena e Cándido Giráldez, asasinados polos falanxistas de Marín e logo guindados ao mar dende o pesqueiro "Ave sin Puerto", non apareceron máis?.
Folga e fame en Cangas
Sería unha falta de respecto buscar unha xustificación histórica á represión brutal en Cangas contra mariñeiros, canteiros ou membros doutros sindicatos. Non existe tal. Mais si que é significativo un anaco da historia para comprender por que a represión contra Os Once non foi só cousa 'política', senón tamén de vinganza contra os que, no 1934, decidiron facer unha folga contra os abusos dos ricos: armadores, herdeiros doutros ricos, capitalistas con ansia de sangue...
Imos, daquela, ao ano 1930. Pasou o crac do 1929. Conta Xerardo Dasairas no libro 'Memorias da Segunda República en Cangas' que, alén da desfeita bolseira, a ?crise pesqueira causada pola caída de prezos da sardiña desemboca no aumento da pobreza, das enfermidades, do paro e, xa que logo, dos conflitos sociais na vila?.
?Non tiñamos que comer, os armadores botaron a miles de mariñeiros e iban con catro ao mar?, lembrou Antonio. ?Despois, os que aínda traballaban, deixaron de cobrar e os armadores quitáronlles o quiñón? -cantidade de peixe que se repartía entre os mariñeiros ademais da 'nómina'- ?e foi unha miseria... unha miseria?.
No libro, Xerardo Dasairas enumera: en febreiro de 1936 había 2000 desempregados na vila; en abril-xuño do mesmo ano Cangas rexistrou un total de 7.100 parados. O sindicalismo mariñeiro medrou co fermento da fame e o odio que os ricos armadores comezaba a aflorar nos carreiros e bares da vila. Comezou unha folga que durou nove meses na vila de Cangas. ?Asaltamos o barco da fariña? -que viña desde Vigo- ?e non había nin para facer o pan [...] andábamos polo monte para buscar leña para quentar a casa, non había nada que comer?.
Mais os armadores non ían deixar de gañar a súa parte, polo que, segundo relatou a esta redactora O Traila, ?ían a buscalos por aí, a Vigo ou en Cangas [...] e eses foron os esquiroles?. De súpeto, un levantamento falanxista espallado polo Estado. Os falanxistas, insistimos, contaron co apoio dos conserveiros Cervera, Bolívar, Massó, Paganini e Montemerlo e outros. ?Os esquiroles que nos venderon?. ?Apunta, non deixes de apuntar e que todo o mundo saiba o que pasou en Cangas?, rematou de contarme Antonio.
?Á luz da lúa e das estrelas, a travesía quedaba detida no medio da ría. Uns certeiros disparos desfechados na caluga acababan entre insultos coa vida dos homes (....)?.
* grazas a Antonio O Traila, de Cangas do Morrazo, ex mariñeiro e finado en maio |
|
|
|
|
| 1 Comentario(s) |
|
|
|
|
| Deixa o teu comentario |
|
|
|
|
|
