| Esta é unha bitácora que recolle novas, opinións, críticas e curiosidades sobre arqueoloxía en Galicia e no mundo. |
|
|
| O meu perfil |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| A chave do labirinto |
|
Nas suaves lombas que baixan cara a praia de Mogor, na ría de Marín, no mesmo recuncho atlántico onde eu miraría a luz 35 séculos despois, os meus devanceiros tiveron a ocurrencia de trazar, sobre as laxes do chan, círculos e máis círculos concéntricos rodeando coviñas talladas, atadas entre si por liñas, enguedellándose en aparente desorde. Foi un traballo metódico e paciente, cincelando e pulindo coidadosamente cada sulco na dura mole granítica. Aquelas xentes coñecían o bronce, prodixiosa aleación que os colocaba un chanzo máis altos na escala tecnolóxica e que acabaría por facer de Galicia a cabeza dun imperio económico. O dominio sobre as fontes de estaño e de ouro, metais cobizados en todo o Mediteráneo, fixo que este país, ao que moitos consideran perpetuamente aillado, se convertise na charneira que unía as costas atlánticas europeas cos emporios metalúrxicos mediterráneos. Os metais traducíanse en armas e en xoias, e éstas en poder e en luxo. Un luxo que acompaña aos poderosos ata a morte: as tumbas son cavernas megalíticas inzadas de enxovais preciosos. Co comercio fluiron tamén as ideas, as crenzas, os mitos? co bronce aparece unha verdadeira cultura atlántica. E os petroglifos son unha das manifestacións desta cultura. Motivos idénticos ou moi semellantes aparecen por toda a costa do continente: na Bretaña grande, na pequena, en Irlanda, e tamén en Escandinavia.
Pero de todos os deseños que aqueles gravadores marinenses fixeron, o máis chamativo e asemade o máis misterioso é o sonado labirinto. Trátase dunha combinación de sete sulcos que rodean unha pequena coviña. Pero estes sulcos, en lugar de pecharse, revíranse unha e outra vez sobre sí mesmos ata formar un fascinante anagrama: o mesmo co que os gregos representaban o mítico labirinto de Creta, deseñado por Dédalo como cárcere do Minotauro. Un labirinto grego neste remoto e aillado recanto do mundo.
A cousa axiña despertou o interese dos eruditos máis variopintos, así como foron variopintas as súas interpretacións. Qué poderían representar aqueles círculos? O primeiro en identificalo coas moedas de Knosos foi Fernández-Gil en 1916. Sobrino Buhigas deixou constancia del no seu Corpus Petrogliphorum Gallaeciae en 1935, e dende entón non deixou de atraer a atención dos estudosos. Blanco Freijeiro, tamén marinense, relacionouno cos ludus ou lusus troiae, complicados exercicios ecuestres practicados polos romanos nos que os cabalos e xinetes xiraban unha e outra vez sobre si mesmos, compoñendo a figura do labirinto, tal e como aínda hoxe fan os danzantes da danza de espadas en Marín na festa de San Miguel. Foron chiscadelas de erudición, pero alonxadas da realidade pola cada vez máis patente antigüedade das gravuras. Houbo hipóteses máis pintorescas: relacionando as combinacións circulares con mapas topográficos, coas reviravoltas de certos órganos da fisioloxía humana, ou con imaxes oníricas causadas por consumo de estupefacientes. Algún tentou incluso recurrir a técnicas parapsicolóxicas, como a ouija ou as psicofonías para descubrir o sentido dos deseños, demostrando cando menos, maior presenza de ánimo que outros, pois os máis rendíronse ante a insondabilidade do enigma.
Con todo, o labirinto fíxose inmensamente popular, o cal estivo a piques de destruilo. Despois de décadas de incuria e abandono, arrasado por tropeis de escolares armados con xiz para repintar os seus sulcos, o Concello de Marín, nos anos 90, decidiu ?acondicionar? o entorno. Limparon e desbrozaron o lugar, e como colofón, adobiárono con pequenos megalitos, menhires e ?cementoglifos?. Interpelado o daquela concelleiro de cultura sobre o asunto, afirmou que na dirección de Patrimonio dixeran que a actuación sobre o petroglifo fora ?exemplar?. Remarcouno: exemplar!. Uns anos máis tarde, no ano 2000, o escultor Robert Morris veu a Galicia a inaugurar unha obra súa, inspirada no labirinto de Mogor, na Illa das Esculturas de Pontevedra, e manifestou o seu interese por visitalo. Acompañado por responsables de Patrimonio, seica a comitiva se estremeceu ante a ?exemplaridade? do seu desleixo. Daquelas, o xiz que axudaba a discernir os sulcos na rocha fora sustituído por pintura fucsia, e o labirinto lucía uns antiestéticos manchurróns aplicados con insuperable torpeza. Prometeuse un "centro de interpretación". Vai para dez anos. As obras comenzaron hai só dous meses.
Tras varios anos de restauración e ?posta en valor?, e varios miles de euros, os gravados rupestres de Mogor lucen hoxe nun estado semellante ao que tiñan hai 30 anos. Como en todo labirinto, ás veces hai que desandar o andado. Hai arredor das pedras bastantes curiosos, pois a zona é de acceso doado, pero a inmensa maioría ignora todo sobre petroglifos, e tamén sobre prehistoria. Algúns dubidan da antigüedade dos debuxos ao comparalos cos debuxos que Pepiño Meixón, o derradeiro petroglifeiro de Marín, deixou co seu cicel nas mesmas pedras. Non hai información, non hai instrucción, non hai educación.
Recentemente, abundan os traballos que abordan a problemática dos petroglifos dende o punto de vista do seu significado. Quizais urxa, pois sendo os petroglifos unha desas ?apostas? da Xunta para facer un parque temático en Campolameiro, valorando o Patrimonio arqueolóxico case exclusivamente como fonte de recursos turísticos, algunha cousa haberá que decirlles aos incautos guiris que veñan admirar as nosas pedras para convencelos de que están ante algo senlleiro. Será posible albiscar algunha clave para interpretalos? É evidente que os deseños circulares son un motivo repetido, e polo tanto, coñecido e compartido. Polo tanto, constitúen os restos dun código, dunha linguaxe que vai alén da pura abstracción. E coma toda linguaxe, responderá a unha lóxica interna que se pode expresar en reglas. Recentemente o matemático José Luis Galovart, anda a formular algunha destas posibles chaves, a partir de cálculos e paciencia, elaborando unha interpretación dalgunhas estacións rupestres galegas, e entre elas a de Mogor, como calendarios solares. Quizais sexa aínda cedo para crer que esa pode ser a explicación para todos os motivos e para todas as estacións rupestres, pero cando se miran cinco combinacións circulares consecutivas co seu centro atravesado pola mesma sombra nun equinocio, custa non pararse a pensalo. E ten lóxica, pois todos os pobos agricultores tiveron que argallar calendarios solares para determinar con precisión o ciclo das estacións, e en consecuencia, os seus festivais e ritos propiciatorios. Xa houbera algún intento de explicar un petroglifo concreto, como a Laxe das Rodas, en Muros, como un calendario, pero curiosamente case ninguén seguiu ese camiño.
O labirinto de Mogor, lonxe de ser unha trampa mortal, permitía a quen quixera mergullarse no seu camiño de ida e volta, viaxar aos máis variados recunchos do pensamento humano. Un símbolo aparentemente complexo, pero universal, que o mesmo aparece nunha moeda grega, unha pintura Hopi, ou unha estela iemení, con todos os diferentes sentidos que esta disparidade espazo-temporal poida suxerir. Por exemplo: O labirinto de Creta levanos a evocar o lusus troiae dos romanos, que nos lembra á danza de espadas, que se baila o día de San Miguel, patrón da vila de Marín, que coincide co equinocio do outono, día no que o sol se pon entre as illas de Ons e Onza, o mesmo equinocio ao que apunta a saída do laberinto de Mogor no solpor. E volta a empezar. Coma nos labirintos, estas viaxes non tiñan por qué acabar en ningures. Sexa cal sexa o sentido dos nosos gravados, trazan un itinerario que nos une ao pasado e ao diferente. E ese é o seu valor. Feliz solsticio de inverno. |
|
|
|
|
| 11 Comentario(s) |
|
| 1 |
Na última parte apunta vostede á dirección á que se cadra conviña mirar para unha interpretación acaída: a historia da astronomía fornécenos de abondosos exemplos entre os pobos primitivos, e a súa relación coa medición dos tempus e os rituais de culto ou adoració#blgtk08#n correspondentes. Polo demáis, outra boa proba da nosa irreprimible vocación tanática, suicida e autoincendiaria, como ben apunta vostede.
Feliz solsticio para vostede tamén, e que as vellas deidades paganas lle sexan propicias no novo ciclo solar. |
|
|
Comentario por cãosemdono (04-01-2011 11:37) |
|
|
| 2 |
Obrigadísimo, señor Canbadío.
E aproveito para facer un inciso aclaratorio: As expresións de simpatía a crenzas pagás verquidas por min neste espazo non supoñen que o asinante oficie hecatombes e suovetaurilias, nin crea nos horóscopos nin nos augurios. Tan só son un exercicio#blgtk08# de saudosa morriña por unha relixiosidade que adoraba á vida e os seus ciclos, e ás cousas fermosas deste mundo, e que, como ben soubo ver Xuliano o emperador, foi suplantada por outra que odiaba á vida e adoraba a morte e que consideraba todo pracer un pecado e toda dor un camiño. |
|
|
Comentario por O'Padín (05-01-2011 19:26) |
|
|
| 3 |
O cal me fai lembrar non sei qué dun post pendente (dende hai anos?) sobre a permanencia na relixiosidade popular dese paganismo subxacente, contumaz e recalcitrante, resistente á corrosión dos #blgtk08#credos e rituais procedentes de retais varios recolleitos seica polas lonxanas terras do Levante... e cómo exasperaban ó bispo panonio Martiño Dumiense, co seu De Correctione Rusticorum. Lembra? |
|
|
Comentario por cãosemdono (13-01-2011 17:40) |
|
|
|
|
|
| 5 |
Sobre las posibles interpretaciones de algunos petroglifos aporto mis planteamientos en el trabajo sobre poblamiento antiguo en Santa María de Oia.
En el expongo que este particular símbolo está relacionado con los viajes de exploración comercial en la antigüedad. Defendiendo que a día de hoy el origen del laberinto es Mediterráneo.
Fue usado por tanto como un símbolo apotropaico, de protección en los viajes a larga distancia por los marinos mediterráneos, cretenses?, chipriotas?, macedonios/griegos?, nurágicos?, fenicios?...la distribución de estos gravados ligados a la costa y su ubicación en zonas de minería aurífera sería una evidencia de esas relaciones(laberintos del duerna). En el trabajo expongo que la construcción del laberinto es una metáfora de la rosa de los vientos,en su realización es necesario trazar los ejes esenciales que ordenan el espacio, algo fundamental para cualquier marino. A partir de esa estructura se construye el laberinto trazando unos, vamos a llamarlo así, rumbos fijos, igual que los derroteros de los navegantes. Esta interp#blgtk08#retación no es incompatible con lo que plantea Galovart, todo lo contrario, los navegantes si sabían de algo es precisamente de estrellas y astronomía antigua. Pero por las peculariedades de este símbolo tiene muchos más significados, uno muy importante, sino el más importante es sur relación con la muerte, el paso al inframundo y la resurrección. Teseo afronta su particular viaje, desciende al centro del laberinto para matar al monstruo (la muerte) lo vence y consigue retornar al mundo de los vivos. Los navegantes cuando afrontan sus periplos se adentran en su particular laberinto (el Océano), afrontan la muerte y solo pueden vencerla se consiguen regresar al puerto del que partieron, siguiendo el hilo de ariadna (estrella polar y vía lactea, derroteros) tal como hizo Teseo, por ello los marinos mediterráneos incorporaron este símbolo a su cosmología y llegó a expandirse por todos los territorios a los que llegaron siendo integrado en la mitología locales, e integrado más tarde por el cristianismo cambiando su significado, como ocurre con decenas de símbolos prehistóricos. |
|
|
Comentario por Gustavo Pascual (03-07-2016 13:42) |
|
|
| 6 |
Recentemente, abundan os traballos que abordan a problemátic#blgtk08#a dos petroglifos dende o punto de vista do seu significado. |
|
|
Comentario por handyman round rock (28-07-2022 15:12) |
|
|
|
|
|
|
|
|
| 9 |
ni#blgtk08#ce |
|
|
Comentario por Kashmir Tour Packages (24-09-2022 08:30) |
|
|
| 10 |
ni#blgtk08#ce |
|
|
Comentario por Kashmir Tour Packages (24-09-2022 08:31) |
|
|
| 11 |
nice #blgtk08#story |
|
|
Comentario por Kashmir Tour Packages (24-09-2022 08:32) |
|
|
| Deixa o teu comentario |
|
|
|
|
|
