|
|
|
|
| Día de Rosalía |
|
|
|
|
|
|
| Abandonádeme |
|
|
|
|
|
|
| Recomenda autoras |
|
Na páxina Palabra de Gatsby, Sandra Queiruga recomenda, entre outros, Na casa da avoa.
Feliz! |
|
|
|
|
| En Radio Cornellá |
|
Na casa a avoa chega a Radio Cornellá da man de Tamara Andrés.No programa Sempre En Galicia: "Falaremos dalgunhas lecturas do 2017, de relacións entre Galicia e Cataluña e tamén de novidades editoriais."
Agradecida! |
|
|
|
|
| A muller que le (IV): Mariana e Marías |
|
 Podemos seguir conectando con textos que recollen unha visión do amor que hoxe rexeitamos?
A muller que le (IV): Mariana e Marías
Comprei o libro en Ponta Delgada coma quen compra unha xoia. Estaba feliz de que fose unha edición de Eugénio de Andrade. Mais as notas que escribín na derradeira páxina en branco dan conta do choque que me produciu, a pesar de eu saber xa que o texto foi modelo das novelas de amor romántico. E é que, como dixo Kathleen March, hoxe ler como muller é o único xeito de facelo. E comprobei eu esa afirmación lendo as Cartas Portuguesas atribuídas, aínda, como di Andrade, á monxa Mariana Alcoforado.
Non puiden deixar de sentirme lonxe do texto ao ler fragmentos coma estes: “Creio que faço ao meu coração a maior das afrontas aos procurar dar-te conta, por escrito, dos meus sentimentos. Seria tão feliz se os pudesse avaliar pela violência dos teus!” ou “Ah, se os conhecesses, perceberias, sem dúvida, que são mais delicados do que o de me haveres seduzido, e terias compreendido que é bem mais comovente, e bem melhor, amar violentamente que ser amado.”
Continuar lendo en Terra e tempo. |
|
|
|
|
| Entre os mellores libros de poesía de 2017 |
|
As lectoras e os lectores de Fervenzas Literarias seleccionaron Na casa da avoa como un dos 10 mellores libros de poesía do ano 2017.
Moitas grazas! |
|
|
|
|
| 2018, azos para a lingua |
|
 Dacabalo entre os últimos días de decembro e o inicio do novo ano, formulaba así o horizonte que desexo:
Chegados a estas datas é habitual facermos balance do ano que remata e expresar os nosos desexos de cara ao vindeiro.
2017 comezou cunha nova agresión da LOMCE ao noso idioma. A lei, para a que seguimos a reclamar a derrogación, modificaba as cargas horarias das materias e isto repercutía nas horas de docencia recibidas na nosa lingua. A fatal combinación do Decreto 79 e a LOMCE provocaba que o alumnado da ESO recibise como mínimo dez horas menos de docencia na nosa lingua. Porque non esquezamos que o uso da nosa lingua no ensino está regulado por un decreto que prohibe o seu uso nas materias científicas, desoíndo as máis elementais recomendacións respecto da idoneidade de impartir na lingua minorizada as materias de máis prestixio social.
Nun país cun goberno que crese nel se adoptarían medidas para modificar a situación. Aínda que tamén é certo que se o goberno crese no país e o amase un algo, non teriamos chegado nunca a esta situación.
CIG-Ensino e Mesa, que previamente denunciaran esta agresión e reclamaran unha rectificación da situación á Consellaría de Cultura e Educación, tiveron que pecharse no despacho do Secretario Xeral de Política Lingüística para que os recibisen. A Consellaría comprometeuse tan só a enviar unhas instrucións.
CIG-Ensino e Mesa recorreron tamén á Valedora do pobo, mais en maio recibiron a súa resposta, unha resposta que consideraron “inaceptábel, impresentábel e inxustificábel”, tal como manifestou o Secretario Nacional da federación naquela data.
Unha vez máis, a Lei de Normalización Lingüística segue sen cumprirse. O noso alumnado remata os seus estudos sen que poidamos dicir que é igualmente competente nas dúas linguas.
Hai uns anos doíame escoitar na boca do meu fillo o relato das súas dificultades para usar a nosa lingua e descubrir que se correspondía cruelmente co que eu tamén fixera á súa idade. Mais non podía aceptar que iso fose así, porque nos separaban case trinta anos, trinta anos de Lei de Normalización Lingüística, e termos estudado en contornas diferentes, eu na cidade, el nun ámbito vilego. A coincidencia no relato só revelaba que a pesar dos anos, non se tiñan tomado as medidas necesarias para asegurar o futuro da nosa lingua, é dicir, para mantela viva nos máis novos e novas que son os que a terán que transmitir.
Hoxe, atopamos nas nosas aulas alumnado que a todas as dificultades suma a de ser incapaz de pronunciar os fonemas máis característicos da nosa lingua: o –n- velar e o –x-. Para min isto é un dato alarmante, pois antes de agora, non sermos educados na nosa lingua non significou que desaparecese do noso subconsciente unha certa base fonética e sintáctica que nos permitiría recuperar a lingua. Mais neste momento, ademais das sete vogais ou a colocación dos pronomes, comeza desaparecer algo tan nidiamente galego como a pronuncia de “unha”. Esta situación débese a unha voraz españolización do mundo en que viven as mozas e os mozos e á imposibilidade, con estas ferramentas legais, de influír nesa situación desde os centros de ensino.
A miña é simplemente unha reflexión feita sobre a percepción directa da realidade. Se alguén precisa datos científicos obxectivamente contrastados, podo citar a información publicada polo Instituto Galego de Estatística (IGE) despois do censo de 2013 en que se comproba que os máis novos e novas, con idades comprendidas entre 5 e 14 anos, que declaran entender pouco ou nada a nosa lingua foron incrementándose nos tres últimos censos, pasando do 5,16% do censo de 2003 ao 8,62% de 2013, un aumento porcentual que coincide co descenso dos que manifestan ter moito entendemento da lingua, que descenden do 75,44% de 2003 ao 53,61% de 2013. Dez anos de diferenza e unha redución nun terzo da porcentaxe de falantes que na idade de escolarización obrigatoria manifestan entender moito a nosa lingua, ao tempo que case se duplica a porcentaxe dos que din entendela pouco ou nada.
Estuda estes datos a Consellaría de Cultura e Educación? Que conclusións tira? Considera que debe adoptar algún tipo de medida? Por exemplo, derrogar o Decreto 79 que se comproba que é absolutamente ineficaz? E por se non queda claro cito de novo o IGE cando compara os censos de 2008 e 2013:
“Nos últimos cinco anos produciuse unha caída de algo máis de 12 puntos na porcentaxe de estudantes que reciben todas as clases en galego, ata situarse no 2,15% en 2013. A porcentaxe dos que reciben a ensinanza maioritariamente en galego é do 43,7% (2,86 puntos menos que en 2008). Porén, a porcentaxe de alumnos que recibe as clases maioritariamente en castelán incrementouse 18,3 puntos porcentuais ata acadar o 51,08%. Finalmente, en 2013, o 3,08% dos estudantes reciben as clases unicamente en castelán.”
Remata o ano. Botamos fóra o que nos desgusta e centrámonos na esperanza. E eu quedo co abraio do meu alumnado ao saberen da extensión da nosa lingua, como aquel día en que escribimos sobre a posibilidade de atravesarmos o mundo falando en galego. Ou coa retranca coa que comentamos a enleada dos sinais de tráfico de Gondomar.
2018 vainos ofrecer, con certeza, novas oportunidades para seguir a reflexionar, destruír os prexuízos e convidalos a apropiarse da súa lingua propia. Pois como dixo Lois Tobío: “Debemos falar en galego porque a nosa alma coleitiva somente pode espresar compridamente tódolos seus matices no idioma seu, que é tamén unha creación súa. Porque temos a obriga cara o mundo de non o privar dun elemento da súa riqueza espritoal debemos cultivar o galego. A riqueza espritoal do mundo, non é soilo riqueza de cantidade, sinón tamén en caliade, e non temos dereito a matar un matiz cultural.” ("Por que debemos falar en galego", Revista Nós, 1933).
|
|
|
|
|
| Na casa da avoa |
|
Este ano foi o ano de NA CASA DA AVOA.
Quero agradecerllo á editorial, Galaxia, e ao seu director, Francisco Castro, que o mesmo 2 de xaneiro me convidaba a enbarcarme nesta viaxe, sen eles hoxe non compartiría con vós este poema.
Ilústroa cunha fotografía que me apaixonou e que me lembra os días de paz.
Por un 2018 cheo de poesía! |
|
|
|
|
| Home invisíbel de Xavier Queipo |
|
 Presentación de Home invisíbel de Xabier Queipo
Andel, Vigo, 28 de decembro de 2017
O pasado 28 de decembro participei na presentación do poemario de Xavier Queipo, Home invisíbel, en representación de Caldeirón. Así que, as miñas primeiras palabras foron para o amigo Paco Souto. Lembramos que Paco era un home comprometido co seu país e a súa lingua e que non parou de construír en todo o tempo que o tivemos con nós. Caldeirón existe porque el foi vivir a Malpica e creou alí, xunto con Paco de Tano, a asociación cultural Caldeirón, que daría lugar ao selo editorial. Como outras empresas anteriores: Carpetas do Dragón ou Letras de Cal, era un proxecto pensado por e para os libros.
Despois de facermos un breve traxecto polo que ten achegado Caldeirón á literatura galega, nomeadamente a través do premio de poesía que Paco Souto consideraba absolutamente necesario para remover a poesía galega, presentei e din paso a Cé Tomé, responsábel das ilustracións da capa e do interior do libro. E entón entramos neste Home invisíbel.
Home invisíbel é o cuarto libro de poesía de Queipo, un autor que, se ben se ten achegado a todos os xéneros literarios e a tradución, é recoñecido fundamentalmente pola súa faceta como narrador. Este poemario resultou gañador en 2016 do XII Premio de Poesía Erótica Illas Sisargas convocado por Caldeirón coa colaboración do Concello de Malpica de Bergantiños.
Para min o libro é unha viaxe. Unha viaxe física por distintos espazos, ambientacións e mesmo sociedades e unha viaxe sentimental ao sexo, a todas as súas formas, desde a contemplación platónica até a submisión ou a dor sufrida voluntariamente para obter pracer. Nesta viaxe os poemas abalan entre a suxestión que non nomea e edifica a súa imaxe sobre a sensualidade, e a declaración que dá paso a unha carnalidade innegábel, ás veces corporeizada nun deseño textual esculpido verso a verso.
Son moitos os matices e as formas cos que os poemas deseñan o goce sexual e por iso falo de viaxe, en todas as súas acepcións. Non faltan as referencias á guerra e aos soldados que esquecen as leccións de Clausewitz para entregarse á paixón, nunha especie de alegación antibélica. Ou poemas que nos lembran a autores doutras latitudes, como ese "Dedas" que me fixo lembrar o relato "Os pés de Fumiko" de Iunichiro Tanizaki. E todo isto a través dun conxunto de poemas que se van entrelazando ao compartir referencias e citarse uns aos outros, creando unha armazón que se resume no poema final.
Falamos de poesía, e lemos por puro pracer, non para desvelar o final de un traxecto, por iso podo dicirvos que o poema que pecha o libro é como o seu compendio, como se nese poema se estivese condensando a viaxe realizada. Talvez por iso o título do poema: “Enxurrada de lembranzas” un texto que recreando o tópico do “tempus fugit” decláranos que os poemas foron unha enxurrada de lembranzas do pasado, e que foron “unha xeira óptima cando aínda era visíbel,/ cando o corpo respondía ao chamado doutros corpos, /cando os membros gozaban co ritmo,/ cando o desexo era o anticipo da paixón,/ cando xogaba coa tectónica dos corpos.”
Entre os versos reaparecen os beizos índigo e a lectora entrevé a concreción desa idealización do amor, a que culmina co achado do ser único que agardabamos.
E eu quedo con ese verso en que a voz poética declara estar presa no labirinto dos sentimentos sen posibilidade de saír:
“Teseo sen fío que o guíe no labirinto dos sentimentos.”
Ese Teseo que como Serafina delle Rose non pode impedir que a paixón entre na súa vida e o volva todo patas arriba, derrubando o destino que tiña decidido para ela. Serafina é a protagonista da obra teatral The rose tattoo. Din que Tennesse Whilians creou esta personaxe cando en 1951 namorou dun italiano e a vida se converteu nun choque tectónico de placas.
Como lectora gústame que o texto esperte en min interrogantes, para os que non sempre preciso resposta. Como este home invisíbel que tamén aparece na canción de David Byrne citada por Queipo. Preguntas que só teñen resposta no libro e que nos fan volver a el, demorando a lectura.
|
|
|
|
|
| A senda de sal de Fran Fernández Davila |
|
 Presentación de A senda de sal de Fran Fernández Davila
Nigrán, 14 de decembro de 2017
O pasado 14 de decembro, convidada pola Editorial Galaxia e polo autor, tiven a oportunidade de presentar o libro A senda de sal. Foi un pracer participar representando o Instituto de Estudos Miñoráns (IEM), que colaboraba no acto, na presentación da ópera prima de Fran Fernández Davila, unha novela engaiolante que ten por espazo narrativo o Val de Miñor e, dentro del, máis concretamente, Panxón, aínda que leremos o nome doutras localidades nas súas páxinas.
Para nós foi moi satisfactorio ler na lapela, que dá conta brevemente da biografía do autor, que ao IEM o liga ter sido finalista das dúas últimas edicións do premio de poesía Victoriano Taibo. Eu mesma puiden ler eses libros que, naturalmente, tiñan que estar nese momento final en que o xurado ten que tomar a difícil decisión de outorgar un único premio. Capetón e Saint Pièrre et Michelon son dous libros ambientados no mar, a homenaxe a un mariñeiro un, unha historia de amor e naufraxios outro, mais nos dous, coma nesta senda de sal o mar enmarca a realidade en que se insire o relato e as súas personaxes.
É verdade que acabamos de coñecer a Fran Fdez Davila, mais algo me di que vai seguir a entregarnos páxinas inzadas de poesía, de memoria e de mar. E non só o digo eu, da mesma opinión son o editor e escritor Carlos Lema e a escritora Clara do Roxo, e así o deixaron patente na presentación en Vigo.
Fran Fdez Davila vive en Panxón desde hai meses. Foi así como naceu esta novela. Asentándose no Val de Miñor que acadou o Premio de novela por entregas de La Voz de Galicia.
A senda de sal
Intriga, segredos, poesía, mar, historia e memoria son os ingredientes cos que o autor compón esta obra que nos vai recollendo nas súas redes até atraparnos. A senda de sal é unha novela ambientada no sur de Galiza, que une presente e pasado e crea un fresco literario en que Panxón, e o Val de Miñor, son protagonistas.
É unha historia organizada en 31 capítulos, cunha estrutura moi marcada: capítulos completos, que son en si mesmos un pequeno relato, e que deixan a lectora prendida á agarda do capítulo seguinte, capítulos en que se van dosificando habelenciosamente as cantidades de misterio e revelación precisas. O autor explicounos que gustaba dese tipo de estrutura de tal xeito que mesmo poidamos ler os capítulos soltos, como se fosen relatos en por si, como realmente son.
O libro comeza presentándonos os seus protagonistas e deixando ante nós os fíos que tecerán o relato. Tamén desde o mesmo inicio queda patente o estilo do autor, unha lingua poética, coidada, que non se limita a enfiar un relato, senón que procura a emoción da lectora. A emoción e a implicación, porque quen lea este libro irá enchendo a súa propia patela en cada lance de lectura, deixando nela as pezas coas que terá que compoñerá o mosaico final, algo que non sucederá até a derradeira palabra do libro. O autor quere a nosa participación, por iso non nomeará todas as pezas que nos mostra, teremos que ser nós as que vaiamos recollendo o palangre e as que reparemos en cada anzol engarzado buscándolle o lugar ao que pertence.
E comezamos descubrir a historia: un mariñeiro de máis de 90 anos que lembra o seu barco, un barco que descubriremos coma unha auténtica personaxe. E xa os primeiros misterios, os primeiros bocados de memoria: “os carcereiros madrileños que o torturaron durante meses.” Porque como di a voz narradora: “Foi así como chegou a min esta historia, escorrida, fugada, goteando por entre as fendas do tempo”, tamén a nós, porque así nola conta Fran Fdez Davila, facendo que nós sintamos o mesmo cá voz narradora. Avanzamos na historia dun home que realizou actos polos que foi perseguido polo réxime franquista e que ten un segredo que o salvou dun destino certo. E entón unha frase que o sintetiza todo: “Vinte e dúas semanas de dor intensa e corenta anos de expiación”.
O mar está presente desde o primeiro momento, el vai ser a hucha da que o autor vaia tirando palabras e imaxes coas que construír esta ficción: un home que ten un mar de engurras nas mans e alí onde el está cheira a praia. Un home que lle di a quen o escoita: “o mar perségueme, quere levarme con eles” sen que saibamos aínda todo o que significa esa frase.
A lectora está a intuír que a agarda unha inmersión fonda, así que se converte en cachalote e colle aire, disposta a mergullarse en toda a profundidade da lectura. Mentres o fai, sente o eco de Celso Emilio naquela cela de Celanova en que o vello mariñeiro lembra e vai desabafar a súa historia: “Aquel ancián esvaecíase nun cuarto … coas paredes cor de pedra, sen cadro nin ornamento ningún.” As paredes de pedra, como a longa noite de pedra. E fóra un carballo solitario que o vello contempla, coma se estivese a contar as follas ou as horas que lle quedan, pois el caerá coa derradeira.
No segundo capítulo, coñecemos a voz narradora. Non é até este momento que sabemos algún dato esencial. Talvez o autor estea a retarnos. Que foi o que pensamos até chegar aquí?. A voz narradora, protagonista tamén xunto co noso mariñeiro é unha muller, unha muller nova. É coma se colocase ante nós os dous extremos da elíptica desta historia: o home e a muller, o pasado e o presente, o interior e a costa. Celanova fronte á Guarda, a vila de casas altas “ancoradas ás rochas, coma percebes”, o lugar en que naceu a nosa protagonista, a muller que nos fala e que, sen que saibamos aínda por que, é a persoa que o vello mariñeiro escolleu para relatarlle a súa historia. Unha muller que está a facer un curso de escrita creativa e, como o noso autor, suma á súa profesión de azafata, en principio nada literaria, esta tarefa como continuación do mar grande que precisa para se atopar.
E o terceiro capítulo presenta a que para min é a terceira personaxe, ese barco que vai ser peza esencial do relato. O Formigillo aparece en escena dunha maneira totalmente cunqueiriana e dá paso ao lugar en que se desenvolverá a historia: Panxón nunha descrición marabillosa.
Temos todo o que precisamos: un home nas últimas horas da súa vida, que necesita lembrar, unha muller que se busca a si mesma, un barco que foi táboa de salvación no naufraxio da historia e a necesidade de facer xustiza. Así comeza esta historia imprescindíbel, que xa nos prendeu e aínda non levamos lidas vinte páxinas.
A senda de sal é unha historia de ficción que homenaxea a historia real, silenciada e aínda por descubrir., cunha trama que afonda nos misterios dun tempo que aínda non coñecemos. Un tempo en que Galiza xoga, moitas veces ao seu pesar, un papel fundamental.
Galiza xa fora escenario dunha operación planificada de exterminio, obxecto dunha campaña de terror que tiña por finalidade erradicar toda luz de esperanza e liberdade e logo veu a guerra mundial. Hoxe sabemos que non fomos territorio neutral. Coa literatura descubrimos que non só os nazis se mergullaban nas augas da ría de Vigo. Lemos que tamén os aliados contaron aquí con persoas que foron heroes cruciais, aínda que non saibamos os seus nomes. Os nosos propios Shlindlers particulares, como as irmáns Touza que son reivindicadas no libro (“se as irmás Touza nacesen en América xa sería unha superprodución”) facendo, con moi poucas palabras, unha crítica a esta sociedade que non asume con todas as consecuencias e con todo o orgullo a restauración da memoria histórica. E aquí é onde a novela cumpre a súa misión literaria, reconstruír a historia en liberdade, crear unha ficción que nos devolve a verdade porque pode imaxinala, crear a memoria que nos destruíron e que precisamos como antídoto. Porque esa é a función da literatura, chegar onde a documentación falta, mais a razón testemuña.
Diso nos fala esta historia. Do medo, da valentía, das contradicións, da sobrevivencia. Unha historia tan complexa como a propia vida, que nos reconcilia con nós mesmos e nos convida á esperanza.
Querería compartir con vós todo o que sentín e pensei mentres fun lendo este marabilloso libro. Mais non podo, non quero descubrirvos todo o que este libro nos conta. Lédeo, lédeo e reparade en todos os detalles, na árbore, no lugar de nacemento da protagonista, no seu nome, nos nomes das personaxes… todo, todos os detalles teñen significado.
Se a estas alturas non vos convencín de que tedes que ler A senda do sal, é porque aínda non vos dixen que esta novela fala dos refuxiados, dos de onte, ou dos de hoxe. De refuxiadas e refuxiados, de inmigrantes, de exiliados, de mulleres e homes valentes que souberon navegar a sotavento e colaborar coa vida, unha historia de anxos e sereas e un home caveira que paga a súa condena sepultado no fondo do esquecemento.
Tedes que lelo. É unha historia fermosísima.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
